47
روح و ريحان ج1

در اواخر مقدمه فارسى آن مى‏گويد :
اين كتاب را موسوم به جنة النعيم فى احوال عبدالعظيم عليه السلام والتكريم نمودم ۱ .
عنوان كتاب نيز قبل از شروع آن ، با خطى درشت چنين درج شده :
هذا كتاب جنة النعيم والعيش السليم فى أحوال السيد الكريم والمحدث العليم عبدالعظيم بن عبداللّه‏ الحسنى عليه السلام والتكريم .
***
در بعضى از منابع اين كتاب به نام «روح وريحان» ناميده شده است . البته به مضمون آيه شريفه «فروح وريحان وجنة نعيم» مؤلف نظر بدان داشته وعناوين فصول كتاب را روح و ريحان قرار داده است .
در مقدمه فارسى همين كتاب مى‏گويد :
و به مضمون بلاغت مشحون « فرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ » آن را به عدد ساعات ايّام و ليالى به بيست و چهار روح و ريحان معطّر و مطيّب ساختم . .
بنابراين «روح و ريحان» خالى از وجه نيست ، ولى مؤلف ، كتابش را بدين نام مسمّا ننموده است .
نكته ديگر آنكه ملا محمد اسماعيل فدائى كزازى اراكى درگذشته 1263 هجرى از علماى مهم عصر خويش ، كتابى به عربى با عنوان «جنات النعيم فى احوال سيدنا الشريف عبدالعظيم» نگاشته است ۲ . اين كتاب در سال 1230 ه ق تأليف شده و شامل يك مقدمه و هشت فردوس و يك خاتمه مى‏باشد .
گر چه واعظ تهرانى در هيچ جاى كتابش از وى نامى نبرده ، ولى با توجه به تقدم آن كتاب ۳ و موضوع و ابوابش ، بعيد نيست كجورى آن كتاب را ديده و از آن بهره برده باشد ، وحتى نام كتاب

1.ناگفته نماند : مؤلف كتاب خود را سراسر نعمت مى‏داند از آنجا كه جايى در بيان انواع جنّتها مى‏گويد : اما جنت نعيم گويند براى كثرت نعمت اوست كقوله : ( فرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ ) ( واقعه : ۸۹ . بنگريد به : جنة النعيم : ۲۷۰ . ) .

2.درباره شرح حال وى بنگريد به : اعلام الشيعة ، قرن ۱۳ ص ۱۳۱ .

3.كه در سال ۱۲۳۰ تأليف شده ، ولى تأليف كجورى مربوط به سالهاى ۱۲۹۵ و پس از آن مى‏باشد .


روح و ريحان ج1
46

أساسِ العَظَمةِ بالسَّلطَنة الباهِرَةِ ، ظِلُّ اللّه‏ِ مَلائك سپاه ، السلطان بن السلطان بن السلطان ناصر الدين شاه .


هوَ الْبَحْرُ مِنْ أَىِّ النَّواحى أتَيْتَهُفَلُجَّتُهُ الْمَعْرُوفُ والجُودُ ساحِلُهُ
وَلَوْ لَمْ يَكُنْ فى كَفِّهِ غَيْرُ نَفْسِهِلَجادَ بِها فَلْيَتَّقِ اللّه‏َ سَائِلُهُ۱
أيَّدَ اللّه‏ُ دولَته ، وأيّدَ سَطوَتَهُ ، وأعَزَّ أنصارَه ، وَضاعَفَ اقتدارَهُ ، مَعَ العدلِ وَالاحسانِ والبِرِّ وَالإمْتِنان .
اين كتاب باهر و سحاب ماطر ، و فهرست بديع و دفتر منيع ، كه به نام «جنّة النعيم» و در ستايش ابوالقاسم حضرت عبدالعظيم است ، و در مسجد شجره قديم رى چون دُرّ مكنون مدفون مى‏باشد ، و ثواب زيارتش مانند زيارت امام شهيد سعيد مظلوم است ، اين خادم اهل ولاء و ذاكر محافل بكاء ، زشت كار مقصر و شرمسار قاصر ، محمّد باقر بن مرحوم آخوند ملا محمد اسماعيل كجورى اصلاً وطهرانى مولداً ، چندى كه رخ بر آن آشيان عرش بنيان سود ، توسط پاكان دين خدمتى خجسته مسألت نمود ، تا مايه افتخار و از آن عاقبت كار استوار شود ، پس مسؤول اين بنده مقبول شد و دعوتم مستجاب گرديد ، توقيعى رقيع بر حفظ اين وجيزه و ضبط اين درر عزيزه از ظهر مهر شيم دريافت كه اين خدمت لائق و اين منصبت فائق ، و اقبال عالى اقصى الاعالى است ، پس مدتى متمادى هر قدر در زاويه عزلت خزيدم ، و براى تحصيل فرصت خلوتى گزيدم ، مجالس ذكر ايام و سال باعث تشتّت خيال شد ، باز بدان دربار فيض آثار و مزار كثير الأنوار التجاء آورده مدد خواستم ، و از مطالب و مآرب دنيويه خويش به قدر مقدور كاستم ، در تمام شب خود را با كتب انساب و احاديث مأنوس نمودم ، و در تمام روز به كسب احكام مسائل حلال و حرام مشغول شدم ، تا اين نامه نامى و صحيفه گرامى مملو از اخبار و محشو از اسرار

خصوصيات جنة النعيم

( روح و ريحان )

«جنة النعيم» يا « روح و ريحان» فرهنگواره‏اى است شيعى در بيان تاريخ و اعتقادات شيعه و انساب آل ابى‏طالب ؛ زيرا جز آنكه نام كتاب گوياى آن است ، مؤلف علاوه بر بيان احوال وتاريخ حضرت شاه عبدالعظيم حسنى عليه السلام ، در صدد بيان يك دوره معارف شيعى و شناساندن سادات عظيم الشأن است .
سيرى كوتاه در بيست و چهار روح وريحان كتاب كه عناوين ابواب آن هستند وخاتمه آن ، ونگاهى به فهرست جزئيات ، نشانگر اين موضوع است . البته در اين مقام از بيان تفصيلىِ روح و ريحانها خوددارى مى‏كنيم ، چون با تورّقى مختصر ، عناوين پيش روى خواننده گرامى مى‏باشد ، لكن به بررسى بعضى از نكات كتابشناختى مى‏پردازيم :

نام كتاب :

واعظ تهرانى ، مؤلف اين اثر ارزشمند ، از كتاب خويش در مواضع مختلف به نامهاى مختلف ـ ولى مشابه ـ ياد كرده ، آنچه در بين همه اين اسماء مشترك است «جنة النعيم» مى‏باشد كه گاهى بطور مطلق بدان استناد كرده ، ولى تتمه عنوان به گونه‏هاى مختلف ياد شده است . مثلاً در آغاز كتاب كه فهرست كليات آن را درج كرده مى‏گويد :
فهرست كليات اين كتاب كه موسوم به «جنة النعيم» است .
ودر مقدمه نيز بهمين گونه :
اين كتاب باهر و سحاب ماطر ، و فهرست بديع و دفتر منيع ، كه به نام «جنّة النعيم» و در ستايش ابوالقاسم حضرت عبدالعظيم است . .
ولى در پايان مقدمه عربى كتاب مى‏گويد :
سميتها بجنة النعيم والعيش السليم فى احوال مولانا عبدالعظيم .

1.اشعار را ابن عساكر در تاريخ مدينة دمشق ۶۶/۶۰ نقل كرده ، بيت اول آن نيز در بحارالانوار ۱۰۷/۱۱ نقل شده به همراه اين بيت : تَعَوَّدَ بسط الكف حتى لو أنّهأراد انقباضاً لم تطعه أنامله

  • نام منبع :
    روح و ريحان ج1
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشكوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 166606
صفحه از 433
پرینت  ارسال به