حقيقت اولى:در شرح معراج حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آله وسلم است

امّا حقيقت اولى : در شرح معراج است ، عرض مى كند : معراج حقّ است ، و آنچه مسلمان در معراج بايد اعتقاد كند آن است كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله به مفاد كريمه « سُبْحَانَ الَّذِى أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً »^۱ در ثلث آخر شب به جسد شريف ظاهرى خود سير فرمود و به مسجد اقصى آمد و در زمان اندكى از آسمانها گذشت ، و هر كس منكر معراج جسمانى آن جناب شود منكر شده است نبوت آن بزرگوار را ويكى از ضروريّات مذهب را.
و بدان « مِعراج » و « مِعْرَج » جمع آن « معارج » است و « معاريج » بر وزن مَفاتِح و مَفاتيح و آن شبيه نردبام است كه تعبير به دَرَجَه شده است چنانكه فرموده است : « وَمَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ »^۲ و « عُرُوج » به كريمه « تَعْرُجُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوحُ »^۳ به معنى بلند شدن و از نشيب به فراز برآمدن است .
و اين درجه عاليه و اين عروج خاص از براى احدى از اولاد آدم ميسّر نگرديد مگر براى حضرت خاتم الانبياء والمرسلين محمّد بن عبداللّه صلى الله عليه و آله .
و آنچه از كتاب خدا غير از آيه « اسرى » و سوره مباركه « والنجم » دليل و شاهد است آيه مباركه « وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِن رُسُلِنَا »^۴ ، و ايضاً آيه شريفه « فَسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكَ »^۵ ، يعنى : اى محمد ! سؤال كن از كسانى كه پيش از تو بوده اند و ايشان را به رسالت فرستاده ام ، و معلوم است حضرت نبوى صلى الله عليه و آله در زمان پيغمبران نبوده است تا سؤال كند از ايشان ، پس در آسمانها بر حسب اخبار صحيحه و ظواهر آيات كريمه

است كه به مضمون « وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ »^۱ هميشه تجديد به عهد و توصيه به حق نمايد كه وضع اين عالم براى همين است آنچه در سابق شده است و از وى خواسته اند ، يعنى : در روز الست به كريمه « وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِى آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ »^۲ .. الى آخره ، و آنچه به وى خبر داده اند امناء دين و اصدقاء كاملين از وقايع معلومه يوم الجزاء و البقاء كه خانه اى است بعد از دنيا بايد به سوى آن همگى نقل نمائيم ، نيز اذعان و اعتراف كرده از تذكر يوم قبل كه روز « زر » بوده و از تذكر يوم بعد كه « روز حشر خلايق » است در امروز كه « روز عمل » است غفلت نورزيم ، پس ائمه هدى فرمودند : « خوب است هر كس شب مى خوابد وصيّت نامه اش زير سرش باشد و اگر نه مردنش مردن جاهليت است » .
همانا وصيّت اعم است از اينكه كسى را براى حفظ و ضبط و صرف مال و اولاد و عيال خود تعيين نمايد يا آنكه تجديد عقايد حقّه خود را نمايد از آنچه ما جاء به النبى است و از ضروريات دين است ، و اين عمل نبى و ولى و برگزيدگان و خاصّان از بندگان خداوند سبحان است كه هميشه متذكّر يوم العهد و يوم القيامة بوده اند ، و از اين جهت بستگى و علاقه به عوائق و زخارف دنيا به هيچ وجه من الوجوه نداشته اند ، و براى تذكر يوم المعهود و يوم الموعود آمدند و شهداء بر خلق شدند ، و كريمه « وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ »^۳ نيز شاهد بر مطلوب است چنانكه در آخر همين عرض دين معروض مى شود .
لهذا آن جناب هم تجديد عهد نمود و عقايد خود را حضوراً عرضه داشت ، پس شروع در عرض سوّم از عرض دين حضرت عبدالعظيم كردم ، و آن را بر هفت حقيقت عنوان نمودم از عقايد حقّه ثابته :