حقيقت دوم: در شرح مسائله نكيرين است

الحقيقة الثّانية : قوله : والمساءلة فى القبر حقٌّ .
بدان كه « مسائله » بر وزن مفاعله سؤال كردن دو نفر است از ديگرى ، و السّؤال مايسأله الانسان من الغير .
وعن « المجمع » ^۱ : تساءلوا أى سأل بعضهم بعضاً .
و مراد از حقيقتِ ^۲ سؤال ، پرسيدن دو ملك است در قبر از انسان عقايدى كه داشته است ، و سؤال از اين دو ملك است و جواب از ميت و اعتقاد به اين مسأله از ضروريّات دين است نبايد منكر شد ^۳ .
و حضرت صادق عليه السلام فرمودند : « از ما اهل بيت نيست و از شيعيان ما محسوب نمى شود آن كه چهار چيز را منكر شود : معراج و مسائله قبر و موجود بودن بهشت و دوزخ و شفاعت ما اهل بيت را » ^۴ .
و ديلمى طاب ثراه فرمود : از خواصّ تربت مباركه حضرت امير مؤمنان عليه السلام آن است هر آن كس مدفون شود در آن عذاب قبر و مسائله و محاسبه منكر و نكير از او مرفوع است .
و هم مرويست : « بر ميّت اگر تلقين خوانند نكيرين مى بينند ميّت مقبور با مُلقِّن همراهى مى كند ديگر از او سؤال نمى كنند » .
و در جلد سوّم « بحار الانوار » مرويست : « هر كس در وقت خواب سوره ملك را بخواند نكيرين از او مى گذرند . . » و حديث مبسوط است .

و جهت تقدّم ذكر معراج بر مطالب حقّه ثابته آتيه ستّه براى شدّت و كثرت اهتمام در آن است مانند صفت عدالت بر صفات ديگر خداوندى يا براى تقدّم وقوع اوست در دنيا بر آخرت ، بديهى است يا براى احتواء و اشتمال جنّت و نار و صراط و ميزان و بعث است در امور معراج ؛ از آنكه حضرت ختمى مرتبت صلى الله عليه و آله از هر يك مشروحاً خبر دادند ، و هر آن كس اعتقاد بما جاء به النبى صلى الله عليه و آله نمود از آنچه آن بزرگوار اِخبار فرمودند به وجود جنّت و نار و مشاهده نعمه و نقمه و ثواب و عقاب ، كمال ايمان و تمام اسلام را معتقد شده است ، پس بر حسب اين وجوه اجماليّه ذكر تقدّم معراج بر عقايد ديگر واضح است ، و ترتيب هر يك از آنها هم به دليل و برهان مى آيد ان شاء اللّه تعالى .
و عجب گفته مرحوم ملاّ كاظم ازرى در قصيده اش :
من تسنّى متن^۱البراق ليطوىصحف افلاكها به فطواها
وترقّى لقاب قوسين حتّىشاهد القبلة التى يرضاها
وعلى متنه يد اللّه مدّتفافاضت عليه روح نداها
ورآه ما لا يرى من كنوز الــصمدانيّة الّتى اخفاها
وهو سرّ الوجود فى الملأ الاعــلى ولولاه لم تعفّر جباها^۲
وهو الآية المحيطة بالكونففى عين كلّ شى ء تراها^۳
تمّ الحديث والابيات .