دقايق ثانيه:در ايام ثلاثه كه يوم العهد و يوم العمل و يوم الجزاست

مخفى نماناد : خداوند را سه روز است : يكى ماضى ، و يكى حال ، و يكى استقبال ، يعنى : يوم العهد و يوم العمل و يوم الجزاء كه حتم است بندگان در آن به همان ابدان حسيّه اى كه اطاعت كرده اند مبعوث شوند تا مأجور گردند .
و يوم حال يوم العمل است كه برزخ بين ماضى و مستقبل است .
و يوم عهد روز الست است .
و يوم الجزاء كه مستقبل است در كتاب و سنت تعبير به « معاد » شده است ، و معاد آن عود و رجوع است از براى چيزى به همان حالتى كه بوده است ، و كلّ شى ء يرجع الى اصله .
و قال اللّه تعالى : « وَهُوَ الَّذِى يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ »^۱ ، و قال ايضاً « وَأَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لاَّ رَيْبَ فُيهَا وَأَنَّ اللّهَ يَبْعَثُ مَن فِى الْقُبُورِ »^۲ .
و قال ايضاً « أَيَحْسَبُ الاْءِنسَانُ أَنْ لَنْ نَجْمَعَ عِظَامَهُ بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَن نُّسَوِّيَ بَنَانَهُ »^۳ .
و مرحوم آقاخوند در « مفاتيح الغيب » فرمود : از براى هر شى ء معاد و مرجعى است چنانكه مبدء و منشأى داشته است ، و آن بر سه قسم است ^۴ : ما له المعاد ، وما منه المعاد ، وما اليه المعاد .
و دو قسم اوّل و ثانى در قسم سوّم كه ما اليه المعاد است مندرج است .
امّا ما له المعاد روحانيات محضه وارواح عاليه و عقول قادسه و صور مفارقه و مُثُل الهيّه است كه معاد آنها به حضرت احديّت است .
امّا انسان كه مختصر لطيفى است از عالم وجود و در او حقايق اشياء موجود است با

بايد در آن بمانند و بايستند تا حسابهاى ايشان بالكليّه تمام شود .
پس در حديث سلمان است : « روز قيامت كه برپا مى شود خداوند قهار مى فرمايد جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل را كه بياورند براق و تارج كرامت و حلل رضوان را از براى رسول اكرم صلى الله عليه و آله ، آن گاه جبرئيل ندا كند : ايتّها الدّنيا اَينَ قبر محمد صلى الله عليه و آله ؟ يعنى : اى دنيا ! كجاست قبر محمّد صلى الله عليه و آله ؟
آن گاه زمين در جواب عرض كند : علمى ندارم از وقتى كه مرا خور كرده اى و تبديل داده اى .
پس عمودى از نور بلند مى شود مردمان مى دانند كه آن عمود نور از قبر محمد صلى الله عليه و آلهاست ، پس جبرئيل در نزديك پاهاى شريف آن بزرگوار بايستد و اسرافيل ندا كند : ايّتها الرّوح الطيّبة ! ارجعى الى جَسدِ[كَ] الطيّب ، قُمْ يا محمّد (ص) !
پس سه مرتبه ندا مى نمايد ، در مرتبه سوّم آن جناب برمى خيزد و حلل را مى پوشد و تاج كرامت بر سر مى گذارد و بر براق سوار مى شود . اسرافيل از جلو و جبرئيل از دست راست و ميكائيل از دست چپ تا برود به مقام محمود و وسيله اى كه خدايش وعده فرموده است » ^۱ .
خلاصه آيات مباركه و اخبار نبويّه صلى الله عليه و آله دلالت دارند بر قيام قيامت و ظهور ساعت به علائمى كه در كتب اخبار ائمه اطهار خبر داده اند ، اگر بخواهم ذكر كنم هر يك كتابى مبسوط مى شود ^۲ .