امّا خاك ابدان روحانيّين به منزله طلا است زمانى كه قيام قيامت شود و از آسمان باران بباريد ۱ ، چگونه كره از ماست بعد از زدن ظاهر مى شود و طلا بعد از شستن از خاك ، همين قسم هر يك از قوالب ترابيه مجتمع مى شوند و روح هر يك منتقل به قالبش مى گردد.. » الى آخر الحديث .
و مرحوم آقاخوند و مرحوم قاضى و سايرين از اهل خرد بدين گونه تعبير كرده اند كه : چون خداوند قاهر از بحر مسجور بارانى شبيه به منى بر اراضى اجساد صُورى باراند و بر مقابر و مراقد ايشان رسد به حركت آيند مانند حركت مشك ، پس ميّت مانند جنين از مشيمه رحم زمين بيرون مى آيد « فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنظُرُونَ »۲ ، وقال اللّه تعالى : « كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ »۳ پس بعضى گويند : « مَنْ بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا »۴ ؟ و بعضى گويند : سبحان الذى احيانا بعد ما أماتنا واليه النشور . آن وقت دانند كه دنيا بالنّسبه به عالم برزخ خواب بوده به مفاد « وانتم نِيام » چنانكه برزخ در جبت ۵ عالم قيامت ، پس از آن يقظه عبرت كليّه حاصل مى شود ، و قال اللّه تعالى : « يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلاَ نَاصِرٍ »۶ .
تغيير مقالٍ لاهل الحال:[ در معاد جسمانى و روحانى ]
طالب حق بدانند : جماعتى از فلاسفه منكر شده اند معاد جسمانى را و در معاد روحانى هم ايشان را اقوالى است سخيفه ، اين دفتر مقتضى شرح و بسط آن نيست بلكه
