الْعَلِيمُ » ¹ پس آن كسى كه آسمانها و زمين را خلق كرده است آيا قدرت ندارد مثل آنها را خلق كند بلى خالق مخلوقات ، عالِم به كيفيّات آنهاست .
ايضاً از كتاب « احتجاج » روايت است كه : مجادله بالتى هى احسن ² كه مأمور به حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آلهبود در اين مورد بوده است كه بفرمايد : آنكه نار حارّه را از شجر اخضر بيرون مى آورد عجز ندارد اعاده كند اين جسد خاكى را به حالت اوليّه اش ، بلكه ايجاد انسان در اول مرتبه اصعب بوده و عودش اَسْهَل و آسانتر است ، « إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئاً أَن يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ » ³ .
اكنون بنگر حضرت امير عليه السلام در « نهج البلاغه » ⁴ در بعث و قيام موتى از مراقد و قبورشان چه بياناتى خوش و مقالاتى دلكش فرموده اند : « حتّى اذا تصرّمت الامور وتقضت الدهور وأزف النشور ، و اخرجهم من ضرايح القبور واوكار ⁵ الطّيور واوجرة السّباع ومطارح المهالك سراعاً ، الى امره مهطعين ⁶ الى معاده ، رعيلاً ⁷ صموتاً قياماً صفوفاً ينقُضهم البَصر ويُسمعُهم الداعى عليه لبؤس الاِستكانة وَضرع الاِستسلام والذِلّة ، قد ضلّت الحيل وانقطع الامل ، وَهَوَت الافئدة كاظِمةً ، وخَشَعت الاَصوات مُهيمنةً ، [و] الجَم العَرق ، وَعَظم الشَفَق ⁸ وارعَدَت الاسماعُ لزبرة الداعى الى فصلِ الخطاب ، ومُقايَضَة ⁹ الجزاء ، ونكال العقاب ، ونوال الثواب » .

شده اند ، خوب است براى فهم عوام بنويسم و ترجمه كنم از كتاب « تفسير » ^۱ مرحوم ملاّ محسن دام فيضه .

بعثـه حقّـه

قال اللّه تعالى : « أَوَلَمْ يَرَ الاْءِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ » ² ظاهر مراد از انسان در اين آيه ابى بن خلف است كه استخوان پوسيده اى از ديوار گرفت و گفت : آيا اين استخوان پوسيده مبعوث و محشور مى شود ؟ پس براى ردّ قول آن مشرك عاصى غاوى حق تعالى فرمود : آيا نمى بينيد انسان كه چه بوده است ؟ يعنى : از نطفه اى و الحال چه شده است ؟ يعنى : قطره منى را حيات و قوت و قدرت و علم و لسان فصيح و بليغ داديم و اكنون مخاصمه با خدا مى كند و منكر معاد جسمانى مى شود « وَضَرَبَ لَنَا مَثَلاً وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَن يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ » ³ يعنى : امر عجيبى بيان مى كند كه آن نفى قدرت است از حق در زنده كردن مرده ها « قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِى أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ » ⁴ .
بگو اى محمد (ص) ! : خداوند زنده مى كند اين استخوانهاى پوسيده را چنانكه در اوّل ايجاد خلق كرد ، پس به هر خلقى عالِم است .
و اين فقره اشاره به حديث سابق است كه از « احتجاج » ذكر شد ، يعنى : داناست به تفاصيل مخلوقات و اجزاء متقنه و اعضاء متفرّقه آنها از اصول و فصول هر يك .
« الَّذِى جَعَلَ لَكُم مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَاراً فَإِذَا أَنتُم مِنْهُ تُوقِدُونَ » ⁵ يعنى : آن خداوند مهربان كسى است كه از درخت سبز تازه آتش بيرون آورد و از وى آتش روشن مى كند .
« أَوَ لَيْسَ الَّذِى خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن يَخْلُقَ مِثْلَهُم بَلَى وَهُوَ الْخَلاَّقُ