179
دوستي در قرآن و حديث

۴۲۷.تحف‏العقول : [امام حسين عليه‏السلام ]فرمود : «برادران ، چهار گونه‏اند : برادرى كه [دوستى‏اش ]به سود تو و اوست ؛ و برادرى كه به سود توست ؛ و برادرى كه به زيان توست ؛ و برادرى كه نه به سود توست و نه به سود خودش» .
معناى اين سخن را از ايشان پرسيدند . حضرت فرمود : «برادرى كه به سود تو و خودش است ، آن برادرى است كه با برادرى خود ، خواستار ماندگارى برادرى است و مقصودش از برادرىِ خود ، ميراندن برادرى نيست . اين كس به سود تو و به سود خودش مى‏كوشد ؛ زيرا اگر برادرى كامل شود ، زندگىِ هر دو شيرين مى‏گردد و اگر برادرى كاستى گيرد ، [خوشى هر دو ]تباه مى‏گردد .
امّا برادرى كه به سود توست ، آن برادرى است كه خود را از حالت طمع به حالت رغبت در آورده است و چون به برادرى راغب است ، در [امور ]دنيا طمع نمى‏ورزد . پس با همه وجودش به تو سود مى‏رساند .
امّا برادرى كه به زيان توست ، آن برادرى است كه چشم‏انتظارِ گرفتارى‏هاى توست و با تو يكدل نيست و ميان مردم بر ضدّت دروغ مى‏بافد و حسودانه به چهره‏ات مى‏نگرد . پس لعنت [خداى ]يگانه بر او باد !
امّا برادرى كه نه به سود توست و نه به سود خودش ، همان است كه خداوند او را سرشار از حماقت كرده و از رحمت خويش دور ساخته است . پس او را مى‏بينى كه خودش را بر تو مقدّم مى‏دارد و آنچه را دارى ، آزمندانه براى خود مى‏خواهد» .

۴۲۸.امام باقر عليه‏السلام : در بصره مردى بر پا خاست و گفت : اى امير مؤمنان ! ما را از [حال ]برادران خبر ده .
حضرت فرمود : «برادران ، دو گونه‏اند : برادرانِ قابل اعتماد و برادرانِ [مفيدِ تنها براى] شوخى و شادمانى . امّا برادران قابل اعتماد ، دست و بال و خانواده و دارايى [شخص] هستند . پس اگر نسبت به برادرت اعتماد داشتى ، مال و تنت را بدو ببخش و با دوستش دوستى و با دشمنش دشمنى كن و رازش را پنهان دار و خوبى‏اش را آشكار ساز . اى پرسشگر ! بدان كه اين گونه برادران ، كمياب‏تر از گوگرد سرخ ۱ هستند .
امّا برادارن شوخى و شادمانى ، پس [بدان كه ]تو از آنان لذّت خود را مى‏برى . پس آن را از آنان مبُر و... بيش از آن ، از درونشان مخواه و به همان ميزان كه روى گشاده و زبان شيرين خود را به تو ارزانى مى‏دارند ، تو نيز چنين كن» .

1.گوگرد سرخ ، به غايتْ كمياب است (ر . ك : لغتنامه دهخدا ، واژه «كبريت اَحمر») .


دوستي در قرآن و حديث
178

۴۲۷.تحف العقول : قالَ [الإِمامُ الحُسَينُ ] عليه‏السلام : الإِخوانُ أربَعَةٌ : فَأَخٌ لَكَ ولَهُ ، وأخٌ لَكَ ، وأخٌ عَلَيكَ ، وأخٌ لا لَكَ ولا لَهُ .
فَسُئِلَ عَن مَعنى ذلِكَ فَقالَ عليه‏السلام : الأَخُ الَّذي هُوَ لَكَ ولَهُ : فَهُوَ الأَخُ الَّذي يَطلُبُ بِإِخائِهِ بَقاءَ الإِخاءِ ، ولا يَطلُبُ بِإِخائِهِ مَوتَ الإِخاءِ ، فَهذا لَكَ ولَهُ ؛ لِأَنَّهُ إذا تَمَّ الإِخاءُ طابَت حَياتُهُما جَميعا ، وإذا دَخَلَ الإِخاءُ في حالِ التَّناقُضِ بَطَلَ جَميعا .
وَالأَخُ الَّذي هُوَ لَكَ : فَهُوَ الأَخُ الَّذي قَد خَرَجَ بِنَفسِهِ عَن حالِ الطَّمَعِ إلى حالِ الرَّغبَةِ ، فَلَم يَطمَع فِي الدُّنيا إذا رَغِبَ فِي الإِخاءِ ، فَهذا موفِرٌ عَلَيكَ بِكُلِّيَّتِهِ .
وَالأَخُ الَّذي هُوَ عَلَيكَ : فَهُوَ الأَخُ الَّذي يَتَرَبَّصُ بِكَ الدَّوائِرَ ، ويُغشِي السَّرائِرَ ، ويَكذِبُ عَلَيكَ بَينَ العَشائِرِ ، ويَنظُرُ في وَجهِكَ نَظَرَ الحاسِدِ ، فَعَلَيهِ لَعنَةُ الواحِدِ .
وَالأَخُ الَّذي لا لَكَ ولا لَهُ : فَهُوَ الَّذي قَد مَلَأَهُ اللّه‏ُ حُمقا فَأَبعَدَهُ سُحقا ، فَتَراهُ يُؤثِرُ نَفسَهُ عَلَيكَ ، ويَطلُبُ شُحّا ما لَدَيكَ . ۱

۴۲۸.الإمام الباقر عليه‏السلام : قامَ رَجُلٌ بِالبَصرَةِ إلى أميرِ المُؤمِنينَ عليه‏السلام فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، أخبِرنا عَنِ الإِخوانِ ؟
فَقالَ : الإِخوانُ صِنفانِ : إخوانُ الثِّقَةِ ، وإخوانُ المُكاشَرَةِ . فَأَمّا إخوانُ الثِّقَةِ فَهُمُ الكَفُّ ، وَالجَناحُ ، وَالأَهلُ ، وَالمالُ . فَإِذا كُنتَ مِن أخيكَ عَلى حَدِّ الثِّقَةِ فَابذِل لَهُ مالَكَ وبَدَنَكَ ، وصافِ مَن صافاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وَاكتُم سِرَّهُ وعَيبَهُ ، وأظهِر مِنهُ الحُسنَ . وَاعلَم أيُّهَا السّائِلُ أنَّهُم أقَلُّ مِنَ الكِبريتِ الأَحمَرِ .
وأمّا إخوانُ المُكاشَرَةِ فَإِنَّكَ تُصيبُ لَذَّتَكَ مِنهُم ، فَلا تَقطَعَنَّ ذلِكَ مِنهُم ، ولا تَطلُبَنَّ ما وَراءَ ذلِكَ مِن ضَميرِهِم ، وَابذِل لَهُم ما بَذَلوا لَكَ مِن طَلاقَةِ الوَجهِ وحَلاوَةِ اللِّسانِ . ۲

1.تحف العقول : ۲۴۷ ، بحار الأنوار : ۷۸ / ۱۱۹ / ۱۳ .

2.الكافي : ۲ / ۲۴۸ / ۳ ، الاختصاص : ۲۵۱ وفيه «كالكف» بدل «الكف» كلاهما عن أبي مريم الأنصاري ، الخصال : ۴۹ / ۵۶ عن جابر ، مصادقة الإخوان : ۱۳۱ / ۱ عن يونس بن عبد الرحمن عن أبي جعفر الثاني عليه‏السلاموفيه «كالكفّ ... سرّه وأعنه» بدل «الكفّ ... سرّه وعيبه» ، تحف العقول : ۲۰۴ من دون نقل عن الإمام الباقر عليه‏السلام ، بحار الأنوار : ۶۷ / ۱۹۳ / ۳ و ج ۷۴ / ۲۸۱ / ۲ .

  • نام منبع :
    دوستي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    تقديري، محمد؛ اسلامي، سيد حسن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    سوّم
تعداد بازدید : 227174
صفحه از 784
پرینت  ارسال به