توفيق يابى و يابيم به تحقّق يك ركعتِ آن و مشاهده انوار مكنون در آن و اسرار مرموز آن ، ولو به قدر طاقت خويش ، شمّه‏اى از مقصد و مقصود اولياى خدا را استشمام نموده‏ايم و دورنمايى از صَلاتِ معراج سيّد انبياى عرفا ـ عليه وعليهم وعلى آله الصلاة والسّلام ـ را مشاهده كرده‏ايم كه خداوند منّان ، ما و شما را به اين نعمت بزرگ ، منّت نهد ! ^۱

دو شرط اصلى تحقّق نماز كامل

نكته قابل توجّه ، اين‏كه بهره‏گيرى كامل از آثار و بركات نماز در سير و سلوك الى اللّه‏ ، دو شرط اصلى دارد :

الف ـ تمسّك و توسّل به اهل بيت

راه توحيد و معرفت و محبّت خداوند متعال ، راهى است بس دشوار و صعب‏العبور كه طى كردن آن بدون چراغ و راهنما و تمسّك به ولايت و بهره‏گيرى از شفاعتِ وسايلى كه خداوند متعال براى تقرّب به خود معين فرموده است ² و ورود از درى كه خداوند متعال براى گام نهادن بر بساط قرب خود مشخص كرده‏است ، ³ امكان‏پذير نيست . لذا در زيارت ائمه اهل بيت مى‏گوييم :
مَن أرادَ اللّه‏ُ بَدَأَ بِكُم ومَن وَحَّدَهُ قَبِلَ عَنكُم وَمَن قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِكُم . ⁴
هركه خدا را بخواهد ، از شما مى‏آغازد و هر كه او را به يگانگى بشناسد ، از

مى‏رساند ، چنان‏كه امام على عليه‏السلام مى‏فرمايد :
الصَّلاةُ قُربانُ كُلِّ تَقِيٍّ .^۱
نماز ، نردبان [قُرب ]هر پرهيزگار است .
بنابراين ، نماز ، بهترين وسيله براى خودسازى و سازندگى و ساختن جامعه توحيدى و مبتنى بر محبّت خداست . به همين جهت ، پيامبر خدا ، از آن به عنوان «خَيرُ مَوضُوع (بهترينِ احكام)» ^۲ ياد مى‏كند و امام صادق عليه‏السلامدرباره ارزش نماز و نقش آن در سازندگى انسان مى‏فرمايد :
ما مِن شَيءٍ بَعدَ المَعرِفَةِ تَعدِلُ هَذِهِ الصَّلاةَ .^۳
پس از شناخت [خدا] ، هيچ چيزى همپايه نماز نيست .
از اين رو ، امام خمينى رحمه‏الله در وصيّت نامه اخلاقى خود ، پس از آن كه خودخواهى و خودبينى را ريشه همه فتنه‏ها و گرفتارى‏هاى بنى‏آدم مى‏خواند و جهاد براى قطع اين ريشه را جهاد اكبر مى‏نامد و پيروزى در اين جهاد را مايه اصلاح همه چيز و همه كس تعريف مى‏كند ، تأكيد مى‏نمايد كه راه رسيدن به اين پيروزى (پس از استمداد از خداوند متعال) ، نماز است . متن نوشته امام ، خطاب به فرزندش چنين است :
پسرم! سعى كن كه به اين پيروزى دست يابى ، يا دست‏كم به بعض مراحل آن . همّت كن و از هواهاى نفسانيه كه حد و حصر ندارد ، بكاه و از خداى متعال ـ جلّ و علا ـ استمداد كن كه بى مدد او ، كسى به جايى نرسد و نماز ، اين معراج عارفان و سفر عاشقان ، راه وصول به اين مقصد است و اگر