ليكن كسى كه به سبب دل بستن به بهره‏هاى دنيوى و فرو رفتن در لذّات جسمانى ، اين رمزها را درنيافته و به اين گنجينه‏ها راه نبرده است ، به هنگام شنيدن اين سخنان ، در آستانه خطر بزرگى ، همچون فرو رفتن در تاريكى‏هاى الحاد و در افتادن در پرتگاه‏هاى حلول و اتّحاد است ؛ تعالى اللّه‏ عن ذلك عُلُوّا كبيرا .
ما در اين مقام ، به گونه‏اى كه دريافت آن بر اذهان آسان باشد ، مى‏گوييم كه در اين تعبيرات ، مبالغه در قرب و بيان چيرگى سلطان محبّت بر ظاهر و باطن و پيدا و پنهان بنده است . بنابراين، مقصود ـ واللّه‏ اعلم ـ آن است كه چون بنده‏ام را دوست بدارم ، او را به جايگاه انس خود فرا مى‏كشم و به عالم قدس برمى‏آورم و انديشه‏اش را در اسرار ملكوت ، غرقه و حواسش را منحصر به برگرفتن انوار آن مى‏كنم . در نتيجه ، قدمش در مقام قربْ استوار مى‏گردد و گوشت و خونش با محبّت درمى‏آميزد ، تا آن كه خود را فراموش كند و از حسّ خود غافل گردد و اغيار در برابرش از ميان بروند تا آن جا كه به منزله چشم و گوش او گردم . ^۱

سند اين حديث صحيح است و از احاديث مشهور ميان شيعه و اهل سنّت به شمار مى‏رود كه آن را با تغييرى اندك در كتب صحاح خود روايت كرده‏اند .
و در تبيين جمله «وإنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ إلَيَّ بِالنَّوافِلِ حَتّى اُحِبَّهُ ؛او با انجام دادن نوافل به من نزديك و نزديك‏تر مى‏شود تا آن جا كه او را دوست مى‏دارم» مى‏گويد :
نوافل ، همه اعمال غير واجبى است كه براى خدا سبحان به جاى آورده مى‏شود ؛ ليكن تخصيص آن به نمازهاى مستحبّى، عارضى و حاصل استعمال عرف است . معناى محبّت خداى سبحان نسبت به بنده ، توفيق دادن او براى دورى جستن از سراى فريب و ترقّى به سوى عالم نور ، و انس گرفتن به خدا و وحشت از ماسواى او و يكى شدن همه انديشه‏ها و هموم است . يكى از عارفان مى‏گويد : «اگر مى‏خواهى مقام خود را بشناسى ، بنگر تو را در كجا جاى داده است» .
و نيز در توضيح گفتار خداوند متعال در حديث قدسى كه «فَإِذا أَحبَبتُهُ كُنتُ سَمعَهُ الَّذى يَسْمَعُ بِهِ ... ؛^۱پس چون او را دوست بدارم ، گوش شنوايش خواهم بود ... ، مى‏گويد :
صاحبدلان را در اين مقام ، كلماتى ارجمند ، اشاراتى رمزى و تلويحاتى ذوقى است كه مشام جان‏ها را مى‏نوازد و معطّر مى‏كند و استخوان‏هاى پوسيده را زنده مى‏سازد كه تنها آنان كه تن خود را با رياضت ، خسته كرده و جانشان را با مجاهدت ، رنجه ساخته‏اند و مشرب آنان را دريافته و مقصود و مطلبشان را فهميده‏اند ، به معانى و ژرفايش دست مى‏يابند .