طرفه هاي پور طاووس - صفحه 186

رويكردِ مضاعفى به نوع انديشه هاى ابن طاووس, مشاهده مى شود. على الخصوص, برخى اخباريان عرفانگراى عصر صفوى, چون علامه ملاّ محسن فيض كاشانى(ره), آشكارا به ابن طاووس و نگرش ها و نگارش هاى وى وابستگى نشان دادند. حقيقتْ اين است كه ميراث درونگرايانه امثال سيّد بن طاووس و نفوذ انديشه هاى ابن عربى, دست به دست هم دادند و هر يك, براى گسترش و رواج ديگرى زمينه را آماده كردند تا راز انديشانى چون سيّد حيدر آملى و ابن ابى جمهور احسايى و فيض كاشانى, به ظهور رسيدند.
در مورد نسبت ميان درونگرايى ابن طاووس و درونگرايى تصوّف مُصطَلَح, جاى درنگ و تأمّل است. بعيد به نظر مى رسد كه ابن طاووس, از تصوّف اصطلاحى, تأثّر چندانى يافته باشد; ولى آيا به سبب مبانى مشترك با صوفيه, به ايشان, مانندگى هايى نيافته است؟
گفتنى است كه يكى از معاصران, آموزه هاى درونگرايانه ابن طاووس را گونه اى مبارزه و مخالفت با تـصوّف, تلقّى كرده است. وى كه از مقاومت فقهاى شيعه در مقابل گرايش حادّ صوفيگرى سخن گفته و در اين رديف, نخستْ از ابن طاووس ياد كرده است, مى نويسد:
… در آن روزگار كه تصوّف, رونق بيشترى يافته بود و اقطابِ صوفيه با ادّعاهاى عجيب و غريب صوفيانه خود, توجّه مسلمانان را به خود جلب كرده بودند, سيّد بن طاووس, با ارائه بُعد معنوى و عرفانى تشيّع, توجّه مسلمانان, خاصّه شيعيان را به تشيّع, جلب نمود و شيعيان را از گرايش به تصوّف, باز داشت… در روزگارى كه علوّ روحى بسيار پُرارج مى نمود و گرايش به عوالم روحانى شديد بود, اظهار كرامات از جانب ابن طاووس و پذيرش آن از ناحيه مردم, امكان پذير گرديد. ۱
به نظر مى رسد كه صحّه نهادن بر چنين داورى اى درباره حركتِ درونگرايانه ابن طاووس, چندان صحيح نباشد و چه

1.موضع تشيّع در برابر تصوّف در طول تاريخ, داوود الهامى, مكتب اسلام, ۱۳۷۸ش, ص۱۸۵.

صفحه از 187