علامه مجلسی و نقد ديدگاههای فلسفی - صفحه 88

بود زد و فرمود: اى حسين! اينها متكاهايى است كه فرشتگان بارها بر آن تكيه داده اند و ما گاهى پرهاى كوچكشان را از زمين برچيده ايم. ۱
علامه مجلسى از ظاهر اين روايت نتيجه گرفته است كه بر خلاف نظر فلاسفه كه فرشته را موجودى مجرد مى دانند، فرشته موجودى مادّى است:
والخبر يدل صريحاً على تجسم الملائكة و انهم اولوا أجنحة كما عليه اجماع المسلمين ردّاً على الفلاسفة و من يتبعهم؛ ۲
اين روايت به صراحت بر جسمانيت فرشتگان و اينكه داراى بال اند دلالت مى كند؛ چنان كه مسلمانان بالاجماع در برابر فلاسفه و پيروانشان بر همين عقيده هستند.
ظاهراً در استناد ادعاى تجرد فرشتگان به فلاسفه جاى ترديد وجود ندارد. حكيم ملاهادى سبزوارى به نقل از صدرالمتألهين در تبيين ماهيت فرشتگان چنين آورده است:
... دوم ديدگاه فلاسفه است كه مى گويند: فرشتگان جواهر قائم به ذات اند كه فاقد تحيّز مكانى اند و از نظر ماهيت با انواع نفوس ناطقه بشرى تفاوت داشته، نسبت به آنها از استعداد و توان كامل ترى برخوردارند... . ۳
جوهر قائم به ذات بودن و عارى بودن از قيد تحيز مكانى و نيز كامل تر دانستن فرشتگان از نفوس بشرى، صفاتى است كه تجرد فرشته را اثبات مى كند. همچنين علامه طباطبايى در تفسير آيه يكم سوره فاطر كه از برخوردارى فرشتگان از بالهاى متعدد سخن به ميان آورده، به صراحت از تجرد آنان دفاع كرده است. ۴ بخشى از عبارت ايشان چنين است:
... از اينجا آشكار مى گردد كه فرشتگان موجوداتى هستند كه در وجود خود از مادّه جسمانى اى كه در معرض زوال و تباهى و تغييرات و از ويژگيهاى آن

1.الكافى، ج ۱، ص ۳۹۳.

2.مرآة العقول، ج ۴، ص ۲۸۹.

3.شرح الاسمأ الحسنى، ج ۱، ص ۲۶۶.

4.الميزان، ج ۱۷، ص ۷ - ۱۲.

صفحه از 93