1. اين حركت، جنبشى را در ميان محققان مسلمان ايجاد كرده كه طى پنجاه سال اخير، قريب به صدها كتاب در موضوعات مختلف حديث پژوهى تأليف كردند. از ميان آن موضوعات مى توان به اين موارد اشاره كرد : تدوين و كتابت حديث، نقد متن، پاسخ به خاورشناسان و ....
از اين گذشته، بارزترين اثرى كه مى توان از آن نام بُرد، اعتقاد يافتن محققان اهل سنت به كتابت حديث در زمان پيامبر و صحابه است. با اينكه پيشينيان از اهل سنتّ بر عدم كتابت و ممنوعيت آن در قرن اول تأكيد مى ورزيدند، اما آنگاه كه كليّت حديث را در مخاطره ديدند، از پاره اى تعصبها دست كشيده و بر برخى از حقايق اذعان كردند.
البته، بى گمان، اين مقدار جنبش و حركت كافى نيست، بلكه تلاشهاى جدى تر، بويژه، در حوزه حديث شيعه لازم است كه اميد مى رود پژهشگران به صورت جدى بدان بپردازند.
2. دومين بازتاب آن، تأثير منفى و انفعالاتى است كه دامنگير برخى محققان شده و در حد افراطى اش به انكار حديث منجر شده است. گفته مى شود ديدگاههاى برخى از پژوهشگران مسلمان در زمينه حديث چون احمد امين، رشيد رضا،توفيق صدقى و ابو رَيه، تحت تأثير اين فضا شكل گرفته است ؛ چنانكه شكل گيرى گروههايى مانند القرآنيون را نيز بايد ناشى از نظريات خاورشناسان دانست.
اينك با گذشت بيش از يك قرن از طرح اين مسائل از سوى خاورشناسان و ورود پژوهشگران مسلمان به وادى تحقيق و پژوهشهاى اين چنين، سرعت، گستردگى و تعميق مسائل ريشه اى در حوزه حديث بيشتر احساس مى شود و بى شك بايد به رشته «فلسفه علوم حديث» - كه به بنيادى ترين مسائل حديث مى پردازد - جدى تر روى مى آورد.
سردبير