نگاهى به «منهج»هاى حديثى در كتب اهل سنت
مرتضى وفايى
«منهج شناسى» و به تعبير روشن تر، «روش شناسى» يكى از شاخه هاى نو معرفتى در زمينه شناخت، ارزيابى و كاربرد علوم مختلف به شمار مى آيد و دير زمانى نيست كه در بعضى از دانشها رواج يافته است.
اين شاخه معرفتى كم و بيش در حوزه علوم دينى هم جا باز كرده است و روشهاى تفسيرى، كلامى، فلسفى و... از اين زمره اند. اخيراً در حوزه حديث و برخى از علوم وابسته به آن، مانند رجال تأليفات و مقالاتى از سوى پژوهندگان شيعى به چشم مى خورد؛ مانند:
1. الشيخ الكلينى البغدادى و كتابه الكافى، سيد ثامر هاشم حبيب العميدى، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1414ق
2. الكلينى و الكافى، عبدالرسول غفّار، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1416ق/ 1374ش.
3. دراسات في الحديث و المحدّثين (بخش كوچكى از كتاب)، هاشم معروف الحسنى.
4. آشنايى با بحارالأنوار،احمد عابدى (همايش بزرگداشت علامه مجلسى، 1378ش).
5 . روشهاى فقه الحديثى شيخ طوسى در كتاب استبصار (پايان نامه كارشناسى ارشد)، كمال صحرايى اردكانى، 1374ش (معرّفى شده در شماره پنجم فصلنامه علوم حديث 1376ش)
6. تحقيقى پيرامون كتاب من لايحضره الفقيه (پايان نامه كارشناسى ارشد)، محمود نظرى، شهريور 1375ش.
7. روش تدوين كتاب من لا يحضره الفقيه (پايان نامه كارشناسى ارشد)، خانم نيره جاويدانى، تابستان 1379ش.
8. درآمدى بر مكتب حديثى علامه طباطبايى در تفسير (پايان نامه كارشناسى ارشد)،سيد سعيد ميرى، 1378ش.
9. المنهج الرجالى و العمل الرائد في الموسوعة الرجالية لسيّد الطائفة آيةاللّه العظمى البروجردى، سيد محمدرضا الحسينى الجلالى، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1420ه. ق. ۱
با توجّه به حجم عظيم احاديث شيعه و تعداد قابل توجّه كتابهاى حديثى شيعه، به نظر مى رسد اهل سنّت گوى سبقت را از ما ربوده اند و آثار معتنابهى عرضه كرده اند. سزاوار است محقّقين و دانش پژوهان، كار جدّى ترى در اين شاخه نو از علوم حديث انجام دهند.
با بررّسى اجمالى نگارنده در تأليفات اهل سنّت، آثارى چند را در اين زمينه استقصا و مختصراً به تعريف و شناسايى آن پرداختيم، اين تأليفات عمدةً به بررسى روش هاى دريافت، نقل و تدوين احاديث توسط محدّثان بزرگ اهل سنّت پرداخته است. ۲ اميد است در فرصت هاى آينده توفيق حاصل شود، آثار مؤلفين شيعى در اين زمينه نيز به تفصيل مورد شناسايى قرار گيرد، و اين همّت ناچيز درآمدى باشد بر كوشش هاى آتى پژوهندگان در «منهج شناسى» كتب حديث شيعه.
و اينك آثار معرفى شده:
1.با تتبع مختصر توانستيم به همين تعداد از تأليفات و پايان نامه ها دست يابيم، بى گمان تأليفات و پايان نامه هاى ديگرى در ايران و ساير بلاد اسلامى از نگاهمان بدور مانده است.
2.يادآور مى شود اين نوشته صرفاً يك نوع كتاب شناسى اجمالى است، و مطالب عرضه شده تنها ديدگاه مؤلفين آنها مى باشد.
