نگاهي به «منهج»هاي حديثي در كتب اهل سنت - صفحه 180

د. منهج ترمذى در كتاب «جامع»

اين كتاب داراى چند نام مى باشد، كه مهم ترين آنها: جامع ترمذى، صحيح ترمذى و الجامع الصحيح مى باشد.
منهج او در اين كتاب:
1. ترمذى بين دو روش بخارى و مسلم جمع نموده، به عبارتى روش بخارى كه به فقه اهميت بيشترى مى دهد، و روش مسلم كه حديث را در جايگاه مناسب خود قرار داده و به إسناد روايت اهميت مى دهد، را به كار بسته است.
2. روش ترمذى در جامع؛ روشى معلّل است، به عبارتى؛ شرط ترمذى در أخذ روايت وسيع تر از بخارى و مسلم است، يعنى هر حديثى را كه فقيهى به آن عمل نموده داخل شرط خود گنجانده است. لذا در كتابش احاديث صحيح، واهى، متّصل، منقطع، سالم و معلل را جمع آورى نموده، امّا علل را در احاديث ذكر مى كند، و به روشنى مرتبه آنها را از قبيل: صحيح، حسن، مرسل، يا غريب بيان مى كند، و اين از خصوصيات كتاب اوست.
3. او اولين كسى است كه حديث را از حيث قبول و ردّ به سه قسمت تقسيم نمود: صحيح، حسن، ضعيف، در حالى كه قبل از وى حديث را به: صحيح و ضعيف تقسيم مى نمودند. وى در انتهاى جامع خود، در كتاب علل مقصودش را از حديث «حسن» بيان مى كند.
4. ترمذى غالباً با احاديثى كه إسنادش غريب است آغاز مى كند، سپس به دنبالش حديثِ با إسناد قوى را ذكر مى كند، يعنى حديث را از پايين به بالا مى نگرد.
5. ابواب جامع ترمذى بيشتر بر مبناى ابواب فقهى بنا شده است. او به دو صورت به احاديث هر باب اشاره مى كند. ابتدا چند حديث را با سندش ذكر مى كند، سپس به ذكر صحابه و تابعين و يا ائمه مذاهبى مى پردازد كه در همان باب روايت دارند، بدون آنكه متن و سند روايت را ذكر كند. بدين صورت كه مى گويد: «و في الباب عن ابى بكر و على و عائشه و فلان و فلان و... »

صفحه از 186