مبحث اوّل. شيوه علما در «تصحيح اخبار» و آراى مجلسى

1 . شيوه قدما و تفاوت آن با شيوه متأخران

مرحوم مجلسى معتقد است كه قدما، برخلاف متأخران، براى تصحيح روايات، به تك تك رجال سند توجه نمى كرده اند ؛ بلكه آنان كتابهاى حديثى را مورد توجه قرار داده و هر كتابى كه مؤلف آن ثقه بوده و از ضعفا روايت نمى كرده و از روايات مرسل نيز اجتناب مى كرده، كتابى معتمد دانسته و به جميع روايات آن عمل مى كرده اند. ^۱
وى استثنا كردن ^۲ عده اى از رجال كتاب نوادرالحكمةى محمد بن احمد بن يحيى از سوى ابن وليد را نيز مؤيدى بر همين شيوه دانسته است ؛ زيرا با استثناى مزبور مابقى روايات كتاب -كه از طريق غير رجالِ مستثنا شده، روايت شده اند معتبر و قابل عمل شده است.
ايشان اين نكته را نيز مورد توجه قرارداده كه، اگرچه قدما نقل روايت ضعيف و مرسل را از سوى صاحب كتاب، نقصى بزرگ براى كتاب و نشانه عدم اعتماد به مؤلف آن مى دانسته اند، ليكن چنانچه نقل روايت ضعيف و مرسل بعد از نقل حديثى صحيح، هم مضمون با روايت ضعيف و براى تأييد بوده باشد، و يا روايت مرسل از مرسلات كسانى باشد كه اصحاب بر حجيت مرسلات آنان اجماع كرده اند، و نيز اگر مضمون حديث ضعيف و مرسل متواتر بين اصحاب باشد، در اين صورت آن را نقص و ضعفى براى كتاب و مؤلف آن محسوب نكرده و كتاب از اعتبار كتاب را مخدوش نمى دانسته اند؛ اما چون متأخران از شيوه آنها غافل شده اند، اين گونه احاديث ضعيف و مرسل را فاقد اعتبار و حجيت دانسته و به ردّ آنها پرداخته اند و توجهى هم به حكم برخى (مانند مرحوم صدوق) به صحّت روايات كتابشان نكرده اند.