ندرت به صنايع ادبى آغشته مى شود (و اصطلاحا آن را «سبك بينابين» مى نامند)، منبع بسيار گرانبهايى جهت مطالعات سبك شناسانه و واژه شناسى است. بسيارى از كاربردهاى نحوى و نيز صرفى (بويژه در مورد كاربرد اَفعال)، ضمن اشتراك با ساير كتب علمى اين دوره، ويژگى هاى منطقه اى و بومى دارد و نشانگر لهجه محلىِ رازى است كه در پهلَوىِ شمالى و ولايات اطرافِ رى و شهميرزاد و سنگسر و... معمول بوده و هست. ^۱
طرح مباحث نحوى، صرفى و لغت شناسىِ عربى نيز كه در اين اثر همراه با استدلال هاى اديبانه و روشنگرى هاى ماهرانه، صورت گرفته است، براستى در فهم بهتر سخنِ وحى و اعجاز بلاغىِ آن، به خواننده كنجكاو كمك هاى شايان توجّه مى كند.
براى نمونه بخش كوتاهى از نوشته اين مفسر را درباره نام هاى مراحل زندگى آدمى كه حاكى از تسلّط كامل او بر لغت عربى و دقايق آن است، ببينيد:
... آن گه چون ولادت او نزديك شود «جنين» گويند او را، چون بزايد «وليد» گويند او را، چون شير خورَد «رضيع» گويند او را، چون از شيرش باز كنند «فطيم» گويند او را، چون مهترك شود «صبىّ» گويند او را، چون بزرگ شود «يافع» گويند او را، چون برتر شود «ناشى» گويند او را، چون تمام باليده شود «مترعرع» گويند. چون از آن حالت درگذرد «حَزَوَّر» گويند او را، چون به

قرن هاى اوليه اسلام از عربستان به نيشابور مهاجرت كرده اند و بعدها بازماندگان آنان در رى اقامت گزيدند و جمال الدين نيز در سده ششم از هجرت در رى به دنيا آمد و رشد كرد. متأسفانه جز نام چند تن از استادان حديث و نيز برخى شاگردانِ مؤلف، اطلاع ديگرى از چند و چونِ زندگى او نداريم.
درباره تفسير بيست جلدى او، پژوهش هاى بسيارى به انجام رسيده كه جويندگانش مى توانند گردآمده همه آنها را در مجموعه كاملى كه همزمان با برگزارى كنگره ابوالفتوح رازى، انتشار يافته است، مشاهده كنند. امّا از آن همه مطالب و پژوهش هاى ارزنده، مى توان فى الجمله به اين جمله هاى خلاصه شده بسنده كرد كه:
تفسير ابوالفتوح رازى با توجّه به حجم عظيم آن و نيز با عنايت به اينكه به زبان فارسىِ منطقه رى (در قرن ششم) نوشته شده است، دربردارنده نكات بسيار مهم تفسيرى، فقهى، روايى و كلامى است كه هر يك در جاى خود مورد بررسى قرار گرفته است. اين كتاب همچنين اشعار فراوانى را به زبان عربى و فارسى در خود جاى داده است. اشعار عربى بيشتر جهت استشهاد (شاهد آوردن براى مبحثى لُغوى يا...) به كار رفته اند و اشعار فارسى بيشتر جهت تقريب به ذهن و تلطيف مبحث.
با توجّه به اينكه مفسّر ما در قرن ششم، از شعرِ شاعرانِ معروفِ پيش از خود (يعنى شاعران قرون چهارم تا پايان قرن پنجم) سود جسته است و از سوى ديگر اطلاعات ما فارسى زبانان درباره شاعران آن قرون، بسيار اندك است، هر بيت و هر مصراعِ ذكر شده در اين اثر، مى تواند راهگشاى برخى ابهام هاى ادبى مربوط به آن دوره باشد. همچنين نثر ساده كتاب كه گاه به