141
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

بعضى از مصنفات خود، در ذكر شيخ ابوالفتوح گويد كه خواجه امام ابوالفتوح رازى مصنف بيست مجلد تفسير قرآن است، و در موضع ديگر گفته، كه خواجه امام ابوالفتوح رازى را، بيست مجلد تفسير قرآن از تصنيف اوست، كه ائمه و علماى همه طوايف طالب و راغب آن مى باشند، و به ظاهر اكثر آن مجلدات، از تفسير عربى او خواهد بود (وفّقنا اللّه لتحصيله و الاستفادة منه بمنه و جوده). از بعضى ثقات شنيده شده كه قبر شريفش در اصفهان واقع است ـ و اللّه تعالى اعلم. ۱
مؤلف پس از ترجمه عبارات قاضى شهيد رحمه الله ـ كه ما عين عبارت او را تا بدين جا ايراد كرديم ـ مى نويسد: استاد استناد [مجلسى أيّده اللّه تعالى] راضى نمى شد كه تفسير كبير او منحصر به بيست مجلد باشد؛ بلكه مى گفته تفسير او بدين مقدار است.
لازم به تذكر است كه خزاعى (به ضم خاى نقطه دار، و زاى با نقطه، و عين بى نقطه)، منسوب است به خزاعه كه از نوادگان عمر بن ربيعه بوده اند، و شيخ فخرالدين رماحى در جامع المقال بدين ضبط و نسب اشاره كرده است.
و از غرائب اتفاقات، آن كه شيخ ابوالفتوح در شرح شهاب در ذيل فرمايش رسول اكرم عليه السلام كه فرموده: «احفظ لى أصحابى فإنهم خيار اُمتى؛ از ياران من نيكو محافظت كن كه آنان از بهترين پيروان من اند»، عده اى از اخبار را در فضايل خلفاى ثلاث، ايراد كرده است و شايد ايراد آنها براى تقيه از مردم آن عصر بوده، بالاتر از آن ممكن است، تاج الدين كه ابوالفتوح شرح شهاب را به خاطر او نگارش داده، از ديگران بوده باشد، و از همين شرح هم استفاده مى شود ابوالفتوح به تصوف تمايل داشته است، و مى توان

1.پيش از اين نوشتيم طبق وصيتى كه ابوالفتوح كرد، وى را در جوار حضرت عبدالعظيم دفن كردند و هم اكنون مزارش مرقد عمومى است و قبرى كه در اصفهان است، مربوط به ابوالفتوح اسعد عجلى است، كه از علماى قرن پنجم و اوائل ششم هجرى بوده و از محدثان شافعى مذهب است و در ۲۲ صفر سال ۶۰۰ هجرى وفات يافته است. م.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
140

شوشترى رحمه الله در مجالس المؤمنين به پارسى آورده است ـ برگذار كرده و عين عبارات آن بزرگوار را در اين جا به منظور ترويج روح آن شهيد مظلوم (قدّس اللّه روحه و لعن اللّه قاتليه) مى آوريم:
قدوة المفسرين الشيخ ابوالفتوح الحسين بن على بن محمد بن احمد الخزاعى الرازى، از علماى تفسير و كلام، و عظماى ادباى انام است، از خاندان فضل و بزرگى و اولاد امجاد بديل بن ورقاى الخزاعى است، كه از كبار صحابه، و اكابر خزاعه بوده، و بنى خزاعه، خصوصاً عبداللّه و محمد و عبدالرحمان پسران بديل مذكور، در حرب صفين در ركاب حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلامشهيد شده اند. و جد او، خواجه امام سعيد، كه مصنف كتاب روضة الزهراء است، از اعلام زمان خود بوده است و عم او شيخ فاضل ابومحمد عبدالرحمان بن احمد بن احمد بن حسين نيشابورى رحمه الله از مشاهير روزگار است.
و بالجمله مأثر فضل و مساعى جميله او در تفسير كتاب كريم و ابطال تأويلات سقيم مخالفان اثيم و تعنفات نامستقيم مبتدعان رجيم بر همگى مخفى نيست.
از تفسير فارسى او ظاهر مى شود كه معاصر صاحب كشاف بوده و بعضى از اشعار صاحب كشاف به او رسيده، اما كشاف به نظر او نرسيد. و اين تفسير فارسى او، در وثاقت تحرير و عذوبت تقرير و دقت نظر، بى نظير است. فخر الدين رازى اساس تفسير كبير خود را، از آنجا اقتباس نموده و جهت دفع انتحال، بعضى از تشكيكات خود را بر آن افزوده است. ۱
و او را تفسير عربى است كه در خطبه تفسير فارسى به آن اشاره نموده، و اما تا پايان به نظر مطالعه فقير نرسيده است و شيخ عبدالجليل رازى در

1.مرحوم استاد حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى در اين كه آيا تفسير كبير فخر رازى مقتبس از تفسير ابوالفتوح باشد نظريه اى دارد، كه در آغاز شرح حال ابوالفتوح منضم به تفسيرش به طبع رسيده است. و ما هم نظريه ايشان را، دليل شرح حال ابوالفتوح در ترجمه مجلد سوم روضات الجنات ايراد كرده ايم واللّه العالم. م.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 100535
صفحه از 368
پرینت  ارسال به