161
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

صاحب مجالس المؤمنين پس از آنكه بخش مهمى به ستايش او پرداخته مى نويسد: خدمات گرانبهاى او در تفسير كلام اللّه كه ضمناً از شبهات مخالفان پاسخهاى دندان شكن داده قابل توجه و بسا ارزنده است، مخصوصاً كسى كه تفسير او را كاملاً مورد دقت قرار دهد به اين حقيقت پى خواهد برد.
از ذيل برخى از مطالب تفسيرى به دست مى آيد نامبرده معاصر با زمخشرى صاحب كشاف بوده، و برخى از ابيات آن كتاب در اختيار ابوالفتوح قرار گرفته، هرچند اصل كتاب به مطالعه وى نرسيده.
تفسير ابوالفتوح اگرچه به زبان پارسى تأليف شده در عين حال در كمال درستى و آراستگى و دقت نظر و بى سابقگى به نگارش درآمده، و امام فخرالدين رازى در تفسير كبير خود از آن اقتباس نموده و بنيان تفسير خود را بر پايه آن استوار نموده با اين تفاوت كه در تفسيرش به برخى از تشكيكات واهى اشاره نموده تا بدين وسيله ثابت كند از تفسير نامبرده استفاده نكرده ۱ تا آنجا كه قاضى مى نويسد:

1.فاضل معاصر آقاى شعرانى در مقدمه تفسير ابوالفتوح مى نويسد: مراد قاضى رحمه الله را از اينكه تفسير فخر رازى مقتبس از تفسير ابوالفتوح است ندانستم، چون تفسير فخر رازى هيچگونه شباهت به تفسير ابوالفتوح ندارد؛ و غرض تفسير سياق مفاد قرآن كريم است و تحقيق آنچه فهم آيات الهى بر آن توقف دارد. و در تفسير امام فخر اين غرض چنانكه بايد مراعات نشده، بر خلاف تفسير ابوالفتوح؛ و مطالب نيكو و دانستنى گرچه در تفسير رازى بسيار است اما نه مربوط به تفسير قرآن است و هر يك در محل مناسب در كتابى كه براى آن تأليف كرده اند بهتر و مشروح تر آمده. و گفته اند در تفسير امام فخر همه چيز هست غير تفسير؛ و ظريفى گفته است: بيهوده سخن بدين درازىتفسير كبير فخر رازى آرى بايد گفت فخر از خواندن تفاسير شيعه فائده كامل برده و از آن سخت متأثر شده، گاه بى اختيار مطالب شيعه را كه بر خلاف عقايد اشاعره و مذهب خود امام است به مقتضاى ذوق و فطرت خويش برگزيده و ذكر كرده. و به مناسبت چند آيه را شاهد آورده كه بر اساس عقيده شيعه تفسير شده، و اين موضوع مى رساند امام فخر تحت تأثير نكات شيعه قرار گرفته و به رويّه آنان تفسير نموده.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
160

ابوالفتوح از شاگردان ابوعلى حسن طوسى فرزند ارجمند شيخ طوسى بوده و نامبردگان ذيل از ابوالفتوح روايت مى نمايند. ۱
شيخ فقيه عماد عبداللّه بن حمزه طوسى، و شيخ رشيدالدين بن شهرآشوب مازندرانى، و شيخ منتجب الدين بن بابويه قمى، صاحب فهرست و امثال ايشان.
ابن شهرآشوب در معالم العلماء و منتجب الدين در فهرست از او ياد كرده اند و از تفسير او كاملاً تعريف نموده اند.
ابن شهرآشوب مى نويسد: استادم ابوالفتوح (حسين) بن على رازى مؤلف روح الجنان و روح الجنان است، كتاب عجيبى است كه در تفسير قرآن به زبان پارسى تأليف شده ديگر شرح الشهاب است.
منتجب الدين در فهرست پس از نام و نسب وى مى نويسد: نامبرده عالمى واعظ و مفسر بوده، آثارى بدين نام دارد: تفسير مسمى به روض الجنان و روح الجنان در تفسير قرآن، اين كتاب در ضمن بيست مجلد نگارش يافته ديگرى روح الالباب و روح الالباب فى شرح الشهاب، و من هر دو كتاب را نزد او خوانده ام. ۲

1.آقاى محدث (دام ظله) در مقدمه مفصلى كه براى تفسير گازر نوشته مرقوم مى دارد: از جمله اجازات ابوالفتوح اجازه اى است كه در اواخر ذيقعده سال ۵۴۷ هجرى كه براى يكى از شاگردانش در ظهر يكى از كتب خودش نوشته، ديگر اجازه اى است كه در پشت كتاب رجال نجاشى براى تاج الدين ابوجعفر محمد بن الحسين فرزند خود نوشته، و اجازه عمومى با حفظ شرايط به او داده، و تاريخ اين اجازه ماه ربيع الاول سال ۵۵۱ هجرى بوده. سوم از قول صاحب رياض نقل مى كند ربع اوّل تفسير ابوالفتوح را كه نسخه كهنسالى بود در اصفهان به مطالعه رسانيدم معلوم بود در روزگار ابوالفتوح نوشته شده. و در پشت آن تفسير به خط خود اجازه اى براى يكى از شاگردانش نوشته و تاريخ آن ۵۵۲ هجرى بوده، و معلوم بود علاوه بر او شاگردان ديگر و فرزند خود ابوالفتوح هم آن را نزد وى خوانده اند.

2.كتاب شهاب تأليف قاضى ابو عبداللّه محمد بن سلامت مغربى متوفى ۴۵۴ هجرى است، كه مشتمل بر كلمات قصار رسول اكرم(ص) بوده و عده اى از آن جمله شيخ ابوالفتوح آن را به نام فوق شرح كرده؛ و ظاهراً بايستى شرح مزبور عربى باشد.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 101140
صفحه از 368
پرینت  ارسال به