185
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

آنها قرائت نموده ام ۱ .
و ترجمه عبارت ابن شهرآشوب در معالم العلماء از قرار ذيل است:
استاد من ابوالفتوح بن على رازى، از تأليفات او است: روح الجنان ۲ و روح الجنان فى تفسير القرآن، به زبان فارسى است ولى عجيب است [يعنى خوش آيند و مطبوع است]، و شرح شهاب. ۳
و باز همو در كتاب ديگر خود مناقب آل ابى طالب معروف به مناقب ابن شهرآشوب در ضمن تعداد مشايخ خود يكى همين مؤلف ما نحن فيه «ابوالفتوح حسين بن على بن محمد رازى» را مى شمرد و در اواخر همان فصل باز گويد: «و ابوالفتوح روايت روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن را به من اجازه داده است». ۴
پس از منتجب الدين و ابن شهرآشوب در كتاب نزهة القلوب حمداللّه مستوفى كه در سنه 740 تأليف شده نيز ذكرى از صاحب ترجمه آمده، در كتاب مزبور در فصل راجع به رى گويد:
و در رى اهل بيت بسيار مدفونند و از اكابر و اولياء (نيز جمعى كثير در آنجا) آسوده اند، چون ابراهيم خواص و كسائى سابع قرّاء السبعة و محمد بن الحسن الفقيه و هشام و شيخ جمال الدين ابوالفتوح و جوانمرد قصّاب. ۵
و شكى نيست كه مقصود از شيخ جمال الدين ابوالفتوح به نحو قطع و يقين همين جمال الدين ابوالفتوح رازى است كه چنان كه معلوم است و عن قريب نيز مشروحا از آن صحبت خواهيم نمود مرقد او در جنب مزار فائض الانوار امامزاده واجب التّعظيم

1.فهرست منتجب الدين، مطبوع در اول مجلّد بيست و پنجم بحارالأنوار، ص ۵.

2.بدون شبهه «روح» تصحيف «روض» است به قرينه تصريح جميع مآخذ ديگر آتى الذكر و نيز به قرينه تصريح خود ابن شهرآشوب در كتاب ديگر خود مناقب (عين عبارت او بلافاصله بعد مذكور خواهد شد) كه همه بدون استثناء نام اين تفسير را «روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن» ضبط كرده اند.

3.معالم العلماء، ابن شهرآشوب، طبع جديد آقاى اقبال، ص ۱۲۸.

4.مناقب ابن شهرآشوب، طبع طهران ج ۱، ص ۹.

5.نزهة القلوب، طبع ليدن، ص ۵۴.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
184

شرح احوال ابوالفتوح رازى

قديم ترين ترجمه حالى كه از او به دست است به قلم دو نفر از معاصرين و تلامذه او است: يكى شيخ منتجب الدين ابوالحسن على بن عبيداللّه بن الحسن بن الحسين بن بابويه رازى متوفّى بعد از سنه 585 صاحب فهرست معروف كه در اول مجلّد بيست و پنجم بحارالأنوار مرحوم مجلسى بتمامه مندرج است، و ديگر رشيد الدين ابوجعفر محمّد بن على بن شهرآشوب مازندرانى معروف به ابن شهرآشوب متوفّى در سنه 588 صاحب كتاب مشهور معالم العلماء كه اخيرا در طهران به توسّط دوست فاضل من آقاى عباس اقبال آشتيانى به طبع رسيده.
شرح حال ابوالفتوح رازى در دو كتاب مزبور گرچه در نهايت اختصار و حاوى هيچ گونه معلومات تاريخى نيست ولى چون به قلم دو نفر از معاصرين خود مؤلّف است در غايت اهمّيت است، ترجمه عين عبارت منتجب الدّين از قرار ذيل است:
شيخ امام جمال الدين ابوالفتوح حسين بن على بن محمّد خزاعى رازى عالم و واعظ و مفسّر و متديّن، او را تصانيفى است از آن جمله: تفسير موسوم به روض الجنان ۱ ] و روح الجنان ۲ ] فى تفسير القرآن در بيست مجلّد و روح الأحباب و روح الألباب فى شرح الشهاب. ۳ هر دو كتاب مزبور را من بر مؤلف

1.روض و روح هر دو به فتح «راء» است و جنان اول به كسر جيم است جمع جنّت يعنى باغ و جنان دوم به فتح جيم است به معنى قلب و روح الجنان يعنى گشايش قلب.

2.اين دو كلمه يعنى روح الجنان قطعا از نسخه مطبوعه فهرست منتجب الدين از قلم افتاده چه عين همين دو كلمه در أمل الآمل شيخ حرّ عاملى به نقل از همين فهرست منتجب الدين صريحا واضحا موجود است و أمل الآمل چنان كه گفتيم عين عبارت فهرست منتجب الدين را بدون تصرف نقل مى كند (رجوع شود به أمل الآمل، مطبوع در آخر رجال استرآبادى، ص ۴۷۳).

3.يكى از اين دو روح و ظاهرا اوّلى به فتح «راء» است و ديگرى به ضمّ آن، و مقصود از «شهاب» كتاب شهاب الأخبار محمد بن سلامه قضاعى است كه شرح آن عن قريب مذكور خواهد شد.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 100285
صفحه از 368
پرینت  ارسال به