191
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

مختصر اشتباهى دست داده است: يكى آن كه مستبعد شمرده كه تفسير فارسى صاحب ترجمه بيست مجلد باشد و توهّم كرده كه اكثر مجلّدات آن بيست جلد شايد از تفسير عربى او بوده است، و حال آن كه شيخ منتجب الدين رازى كه از تلامذه بلاواسطه مؤلف و عين عبارت او سابقا نقل شد در كتاب فهرست واضحا تصريح كرده كه «تفسير او موسوم به روض الجنان [و روح الجنان] فى تفسير القرآن بيست مجلد است و او آن تفسير را نزد مؤلف آن خوانده است». و اگرچه او ذكر نكرده كه اين تفسير موسوم به اين اسم فارسى بوده است ولى تلميذ ديگر مؤلف ابن شهرآشوب در كتاب معالم العلماء كه عين عبارت او سابقا نقل شد تصريح كرده كه «از مؤلفات صاحب ترجمه يكى روح (ظ: روض) الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن است و آن به زبان فارسى است لكن خوش آيند است». و از مقايسه دو عبارت مزبور دو تلميذ مؤلف با يكديگر كه هر يكى مكمل ديگرى است ابدا مجال شكى و شبهه اى باقى نمى ماند كه بيست مجلد عدد همين تفسير فارسى فعلى او بوده است نه تفسير عربى او كه هيچ كس تا كنون بوجه من الوجوه اثرى و نشانى از آن نديده و ظاهرا گرچه در ديباچه تفسير موجود وعده تأليف آن را داده هيچ وقت از عالم قوه به حيّز فعل نيامده بود است و ما سابقا نيز اشاره به همين فقره نموديم و عين عبارت مؤلف را در اين خصوص نقل كرديم.
و مرحوم مجلسى به نقل صاحب روضات از او و نيز خود صاحب روضات هر دو در نسبت تفسيرى عربى به صاحب ترجمه به كلّى تأمل دارند و احتمال اشتباه مؤلف را به غير او مى دهند (رجوع شود به روضات الجنات، ص 184) ۱ و منشأ اشتباه صاحب

1.علاوه بر دلايل مذكوره در متن در خصوص اين كه عدد بيست مجلّد كه مؤلفين رجال ذكر كرده اند راجع به همين تفسير فارسى ابوالفتوح رازى بوده است نه به تفسير عربى مشكوك او، اصلاً عموم نسخ خطى تفسير فارسى كه به دست است به بيست مجلد تجزيه شده و همه جا مبادى و مقاطع مجلدات بيست گانه صريحا واضحا تعيين شده. پس معلوم مى شود كه يا مرحوم قاضى نوراللّه ششترى به دقت تمام نسخه تفسير خود را تتبع نكرده بوده، يا آن كه شايد نسخه او اتفاقا به بيست مجلد تجزيه نشده بوده و اوايل و اواخر مجلدات در آن نسخه معين نبوده است.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
190

نموده و گفته كه خواجه امام ابوالفتوح رازى مصنف بيست مجلّد است از تفسير قرآن و در موضعى ديگر گفته كه خواجه امام ابوالفتوح رازى بيست مجلد تفسير قرآن تفسير او است كه ائمه و علماى همه طوائف طالب و راغبند آن را و ظاهرا اكثر آن مجلدات از تفسير عربى او خواهد بود زيرا كه نسخه تفسير فارسى او چهار مجلّد است كه هر كدام به قدر سى هزار بيت باشد و شايد كه هشت مجلد نيز سازند پس باقى آن مجلدات از تفسير عربى او خواهد بود. (وفّقنا اللّه لتحصيله و الاستفادة منه بمنّه وجوده) از بعضى ثقات مسموع شده كه قبر شريفش در اصفهان واقع است و اللّه تعالى اعلم. ۱ .
و مخفى نماناد كه صاحب مجالس المؤمنين را در ترجمه حال مزبور دو فقره

1.مجالس المؤمنين اواسط مجلس پنجم «نقل از نسخه خطى ملكى راقم سطور» به نسخه چاپ طهران فعلاً دسترسى ندارم.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 100603
صفحه از 368
پرینت  ارسال به