بشناختم لاجرم بقدر امانيّتت ^۱ پايه مكانت نهاديم... و نكوگفت امام زمخشرى:


امتحنوا فكان مؤتمنا ثمّ استشاروه بعد ما امتحنوا
ثمّ دعوه لذاك مؤتمنا للملك و المستشار مؤتمن
انتهى باختصار .
و باز در تفسير آيه «الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ» در سوره يس گويد:
عبداللّه عباس گفت: آن دو درخت است كه در او آتش باشد يكى را مرخ گويند و يكى را عفار چون كسى را آتش بايد دو شاخ از اين دو درخت ببرد چنان كه آب ازو مى چكد و بر هم سايد از ميان آن آتش بيرون آيد. و گفتند «مرخ» نر باشد و «عفار» ماده و هر دو را زَنْد و زَنْده گويند و شيخ ما ^۲ ابوالقاسم محمود بن عمر الزمخشرى دو بيت گفت:


وإنّى أرى مثل الفاضلينإذا التقيا الزّند والزّنده
فهذا يفيد بما عندهو هذا يفيد بما عنده^۳
انتهى باختصار .

الْأَرْضِ» در سوره مائده (آيه 31) گويد:
انس روايت كند كه رسول خدا (عليه السلام) گفت خداى تعالى منّت نهاد به سه چيز بعد از سه چيز: به بوى از پس مرگ، چه اگر نبودى هيچ كس مرده را دفن نكردى و به اين جانور كه در دانه افتاد كه اگر نه آن بودى پادشاهان حبوب ادخار كردندى به جاى زر و سيم و ايشان را آن به بودى و به مرگ پس از پيرى كه مرد چون سخت پير شود او را از خود ملال آيد در آن وقت او را راحت باشد چنان كه حكيم سنايى گويد:


اگر مرگ خود هيچ راحت نداردنه بازت ¹ رهاند همى جاودانى
و ديگر زمخشرى معروف ابوالقاسم محمود بن عمر الخوارزمى متوفى در شب نهم ذى الحجه سنه 538 مؤلّف در تفسير آيه «وَ قالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمّا كَلَّمَهُ قالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ» . در سوره يوسف گويد:
ملك گفت: اين مرد را كه علم چنين داند او را در زندان رها نكنند او را به من آريد تا من او را به خاصّه و خالصه خود كنم... چون استنطاق كرد او (را) و او به سخن در آمد از سخن او مايه علم او را بشناخت و پايه قدر او را بدانست... درخور آن او را پايه نهاد. گفت: تو امروز به نزديك ما مكين و امينى عذر آن خواست كه پيش از اين تو را نشناختم چون تو را امروز