209
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

رضوى در مشهد مقدس (نمره 134) تاريخ كتابت آن صريحا واضحا و با كلمات تامّة نه به ارقام هندسى «سنة ستّ و خمسين و خمسمائة» است و نسخه ديگر از همان كتاب و در همان كتابخانه (نمره 136) تاريخ استنساخ آن يك سال بعد است يعنى سنه «سبع و خمسين و خمسمائة». ۱
پس خلاصه مقدمات مذكوره اين شد كه تاريخ تأليف تفسير از طرفى به ظنّ غالب مقدم بر حدود 510 نبوده است، و از طرف ديگر به نحو قطع و يقين و به دليل خارجى ـ حسّى مؤخّر از سنه 556 نيز نمى تواند باشد پس تاريخ تأليف آن محصور خواهد بود مابين حدود 510 ـ 556 .

1.اين دو نسخه هيچ كدام تفسير تمام كامل نيست نسخه اول عبارت است از مجلّد ۱۶ و ۱۷ و نسخه دوم فقط مجلّد بيستم است.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
208

البجلى ۱ و تفسير معروف ثعلبى نيشابورى ۲ موسوم به الكشف و البيان فى تفسير القرآن و غير ذلك كه ذكر همگى موجب تطويل است دائما نام برده و از هر يك از آنها به مناسبت مقام فصول و فقرات خارج از حدّ احصا در اين تفسير كبير عديم النّظير كه فى الواقع مصداق «كلّ الصّيد فى جوف الفرا» است نقل كرده است، پس با وجود اينها سكوت او از يكى از مشهورترين تفاسير دنيا و يكى از مهمترين تأليف استاد خود او يعنى كشّاف لابد كاشف از اين است كه تأليف تفسير ابوالفتوح رازى يا قبل از شهرت و انتشار و وصول نسخ آن از مكه معظمه ـ كه در آنجا تأليف آن به اتمام رسيده بوده ۳ ـ به بلاد ايران كه براى اين فقره هم لابد چند سالى وقت لازم بوده است و بنابراين شقّ اخير ممكن است كه تأليف تفسير مدّتى بعد از تأليف كشّاف و اصلاً مدّتى بعد از وفات خود زمخشرى (يعنى بعد از 538) نيز صورت گرفته بوده است.
يك مسأله از خارج به طور حتم محقق و مفروغ عنه است و آن اين است كه تأليف تفسير ابوالفتوح رازى به نحو قطع و يقين و به دليل حسّى ـ عيانى مؤخّر از سنه 556 نمى تواند باشد زيرا كه يكى از نسخ همين تفسير موجوده در كتابخانه آستان قدس

1.ابوعلى الحسين بن الفضل البجلى متوطّن در نيشابور از مفسرين مشهور و متوفى در سنه ۲۸۲ (انساب سمعانى در نسبت «بجلى» معجم الادباء، ج ۱، ص ۱۲۲ـ۱۲۳ (استطرادا لسان الميزان، ج ۲، ص ۳۰۷ـ۳۰۸).

2.ابواسحاق احمد بن محمّد بن ابراهيم ثعلبى نيشابورى متوفى در سنه ۴۲۷ مفسّر و اخبارى بسيار معروف كه قصص الانبياء او معروف به عرائس مكرر در مصر به طبع رسيده است (معجم الادباء، ج ۲، ص ۱۰۴ـ۱۰۵، ابن خلكان، ج ۱، ص ۲۲، سبكى، ج ۳، ص ۲۳ـ۲۴. طبقات المفسّرين سيوطى، ص ۵، بغية الوعاة، همو، ص ۱۵۴، روضات الجنات، ۶۸).

3.عين عبارت زمخشرى در آخر مجلد سوم از كشّاف، طبع مصر، ص ۲۹۸ از قرار ذيل است: «و هذه النّسخة هى نسخة الاصل الاولى الّتى نقلت من السّواد و هى امّ الكشّاف الحرميّة المباركة المتمسّح بها المحقوقة ان تستنزل بها بركات السّماء و يستمطر بها فى السّنة الشّهباء فرغت منها يد المصنف تجاه الكعبة فى جناح داره السّلمانيّة الّتى على باب اجياد الموسومة بمدرسة العلّامة ضحوة يوم الاثنين الثالث و العشرين من ربيع الاخر فى عام ثمانية و عشرين و خمسمائة...الخ».

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 100847
صفحه از 368
پرینت  ارسال به