الف: علامه قزوينى آن گوهر گرانبها

عباس اقبال آشتيانى

ياد كردى از دانشور و پژوهشگر بزرگ، علامه محمد قزوينى

علامه قزوينى از نوادر نوابغى بود كه وسعت معلومات قديم و جديد را با غريزه كنجكاوى و دقت در شأن هر چيز دارا بود و قدرت آن را داشت كه استقصاى يك موضوع را درك كند و علت آن و روش انتقادى علمى و انصاف و بى طرفى علماى جديد را جمع داشت و شايد از زمان ابوريحان بيرونى تا كنون، ايران چنين فرزندى دقيق و محقق نداشته است.
مرحوم قزوينى، كه پرورده احكام قرآنى و اخبار و احاديث حكيمانه حضرت رسول و ائمه مستغرق در آراء و افكار خيام و مولوى و حافظ و ارسطو و افلاطون و آناتول فرانس و مترلينگ بود، به هيچ وجه از مرگ وحشت نداشت؛ بلكه مانند هر عاقل بلند نظرى آن را امرى محتوم و در حكم سر منزلى مى دانست كه خواه ناخواه امير و فقير و عارف و عامى بايد در آن بار بيندازند و دماغ پرنخوت و طبع آلوده به اغراض و هوا و هوس خود را در آنجا پاك كرده، همه على السويه تسليم خاك شوند.
تصادف روزگار چنين پيش آورد كه حتى برادر آن مرحوم هم در آن دقايق فوت حاضر نباشند و از آقايان تقى زاده و دكتر غنى و نگارنده ناقابل سطور نيز، كه نزديك ترين اشخاص به آن مرحوم بوديم، هيچ يك در تهران نباشيم.

جستار گشايى

شادروان علامه محمد قزوينى را بايد به راستى پيشواى پژوهش در معناى دقيق و استوار علمى آن در عرصه فرهنگ، تاريخ و ادبيات ايران دانست. در اين راستا، وى به

3. علامه قزوينى (1294 ـ 1368ق) كه نخستين شخصيتى بود كه شرح حال مفصلى از ابوالفتوح رازى به رشته تحرير درآورد و نيز در معرفى نسخه هاى خطى روض الجنان، موشكافانه قلم زد و در معرفى برخى از ويژگيهاى ادبى اين تفسير، مطالب نو و بكرى به جامعه علمى عرضه كرد.
رساله نسبتاً مفصل ايشان در خاتمة الطبع چاپ نخست تفسير روض الجنان (چاپ 5 جلدى) به طبع رسيد، و سپس در جلد اوّل مجموعه مقالات علامه قزوينى تجديد چاپ شد، و در هر سه جلد شناخت نامه ابوالفتوح به تناسب موضوع شناخت نامه ابوالفتوح تجديد چاپ شد. لذا به جهت حق بزرگ علاّمه قزوينى در معرفى شخصيت ابوالفتوح رازى و تفسير ايشان، مناسب است كه شخصيت خود علامه قزوينى هم توسط كنگره بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى معرفى شود تا بخشى از خدمات علامه قزوينى جبران شده باشد.
لذا مناسب ديده شده كه شرح حال كوتاهى از ايشان كه توسط دو شخصيت ممتاز ادبيات ايران زمين، يعنى عباس اقبال آشتيانى و عبدالحسين زرين كوب، كه از نزديك با ايشان حشر و نشر داشته اند، نوشته شده، چاپ شود تا گوشه اى از خدمات علامه قزوينى توسط كنگره بزرگداشت شيخ ابوالفتوح رازى ارج نهاده شود.