شيعه است و در رى مى زيست. رافعى، از علماى شافعى، شاگرد او بود و در سال 584 كتاب اربعين را بر وى قرائت كرده است و او را به تدين و عدم تعصب ستوده و ستايش بسيار كرده است. ولادت شيخ منتجب الدين در 504، وفاتش پس از 585 است و از هشتاد سال افزون عمر يافت. رافعى گويد: در 522 يا 523 اجازه گرفت.
بارى، شيخ منتجب الدين فهرستى تأليف كرده است حاوى اسامى علماى پس از شيخ طوسى تا عهد خود و اين فهرست در آغاز مجلد 25 بحار بتمامه مندرج است و هم شيخ حر عاملى همه آن فهرست را در كتاب أمل الآمل آورده، درباره مؤلف گويد: عالم و واعظ و مفسر و متدين بود. تصانيفى كرده است؛ از جمله تفسير روض الجنان (تصحيف روح الجنان) در بيست مجلد، و روح الأحباب و روح الألباب فى شرح الشهاب. هر دو كتاب را بر او قرائت كردم؛ يعنى مرا اجازه روايت آن داد. و بسيارى ديگر از علماى ما شاگرد شيخ ابوالفتوح بوده، از او اجازه روايت داشتند؛ مانند سيد شرف شاه افطسى و على بن قطب راوندى و غيرهم كه از اجازات و فهارست معلوم مى گردد و فايده اى در نقل آن نيست.
يكى از معاصرين شيخ ابوالفتوح عبدالجليل قزوينى رازى صاحب كتاب معروف به النقض است كه به سعى فاضل نحرير آقاى سيد جلال الدين محدّث به طبع رسيده است و او اين كتاب را در حدود 556 تأليف كرده است و نام ابوالفتوح رازى را آورده، گويد: او تفسيرى نوشت بيست مجلد و همه طوايف طالب و راغب آن اند. و از اين عبارت مستفاد مى گردد كه در سال 556 تفسير او پايان يافته و ميان مردم منتشر بود.
اما مشايخ مؤلف (رحمهم اللّه )، چنان كه در مستدرك الوسائل آورده است: 1 ـ شيخ ابوالوفا عبدالجبار بن عبداللّه بن على مقرى رازى شاگرد شيخ ابوجعفر طوسى است و سلسله اجازات از شيخ طوسى غالباً به او منتهى مى شود. او را تأليفاتى است به زبان فارسى و عربى، و در رى مدرسه اى داشت و در سال 455 از شيخ طوسى

آل عمران؛ چنان كه مرحوم حاحى ميرزا حسين نورى در مستدرك گفته است. و در معالم العلماى ابن شهرآشوب بر مؤلفات وى كتاب التفهيم فى بيان التقسيم، الرسالة الواضحة فى بطلان دعوى الناصبة، مالا بد من معرفته، افزوده است.
ديگر از علماى اين خاندان ابوالفتوح محسن بن حسين بن احمد، عم محمد بن احمد بن حسين سابق است و شيخ منتجب الدين فرمايد: او حافظ، ثقه و واعظ بود و از اوست الامالى، كتاب السير، كتاب إعجاز القرآن، كتابى در شرح من كنت مولاه.

ترجمه مؤلف

شيخ جمال الدين ابوالفتوح حسين بن على بن محمد بن احمد بن ابراهيم بن الفضل بن شجاع بن هاشم خزاعى رازى ^۱ نسب او، چنان كه خود در تفسير گفته است، به نافع بن بديل بن ورقاء مى رسد و نافع و بديل هر دو از صحابه رسول اللّه صلى الله عليه و آلهبودند. چنان كه گذشت، تاريخ تولد و وفات او را ننوشتند؛ اما از مشايخ و شاگردان او توان دانست به تقريب كه در چه زمان مى زيست.
يكى از شاگردان او محمد بن على بن شهرآشوب معروف است و نام مؤلف را در معالم العلماء آورده، گويد: شيخ من ابوالفتوح بن على رازى مؤلف كتاب روح الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن به زبان فارسى است؛ اما عجيب تفسيرى است و ديگر از تأليفات او شرح شهاب است و ابن شهرآشوب در سال 588 و در 22 رمضان در حلب درگذشت و همانجا مدفون گرديد.
و ديگر از شاگردان او شيخ منتجب الدين على بن عبيداللّه است كه نسب وى به حسين بن بابويه برادر شيخ صدوق مى رسد و او از بزرگان علماء و مشاهير محدّثين