239
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

فخر الدين رازى اساس تفسير كبير خود را از آنجا اقتباس نموده و جهت دفع توهم انتحال بعضى از تشكيكات خود را بر آن افزوده. در مطاوى اين مجالس پر نور، شطرى از روايات و لطايف نكات و اشارات او مسطور است و او را تفسيرى عربى هست كه در خطبه تفسير فارسى به آن اشاره نموده؛ اما تا غايت به نظر مطالعه فقير نرسيده. و شيخ عبدالجليل رازى در بعضى از مصنفات خود ذكر شيخ ابوالفتوح نموده و گفته: خواجه امام ابوالفتوح رازى، مصنّف بيست مجلد است از تفسير قرآن. و در موضع ديگر گفته كه خواجه امام ابوالفتوح رازى، بيست مجلد تفسير قرآن اوست كه ائمه و علماى همه طوايف طالب و راغب اند آن را. و ظاهراً اكثر آن مجلدات ۱ از تفسير عربى او خواهد بود؛ زيرا نسخه تفسير فارسى او چهار مجلد است كه هر كدام به قدر هزار بيت باشد و شايد كه هشت مجلد نيز سازند. پس باقى آن مجلدات از تفسير عربى او خواهد بود. وفقنااللّه لتحصيله و الاستفادة منه بمنه و جوده. از بعضى ثقات مسموع شده كه قبر شريفش در اصفهان واقع است ـ و اللّه تعالى أعلم. انتهى.
و در مقدمه چاپ اول سخن قاضى را نقل كرده و بر دو موضع اعتراض نموده است: يكى آن كه بيست جلد، همين تفسير است به نص شيخ منتجب الدين و ابن شهرآشوب. ديگر آن كه قبرى كه در اصفهان به نام قبر شيخ ابوالفتوح معروف بود، از شيخ ابوالفتوح عجلى شافعى متوفا به سال 600 است، نه از ابوالفتوح مفسر شيعى.
و اين بنده كاتب سطور گويد: مراد قاضى رحمه الله را از اين كه تفسير فخر رازى مقتبس از تفسير ابوالفتوح است، ندانستم؛ چون تفسير فخر رازى هيچ گونه شباهت به تفسير ابوالفتوح ندارد و غرض تفسير بيان مفاد قرآن كريم است و تحقيق آن چه فهم آيات الهى بر آن توقف دارد و در تفسير امام اين غرض چنان كه بايد، مراعات نشده؛ بر

1.يعنى بيست مجلد مجموع تفسير عربى و فارسى است.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
238

و فاضل نحرير سيد جلال الدين محدث (أيّده اللّه ) اجازه ابوالفتوح را در سنه 552 از صاحب رياض براى حقير نقل كردند. پس رحلت او متأخر از اين تاريخ است، و دو نسخه ناقص از تفسير او در كتابخانه آستان قدس رضوى عليه السلامموجود است: يكى به تاريخ 557 و ديگرى 582، كه از نسخه ديگرى كه در تاريخ 556 نوشته بوده است استنساخ شده، و از اين دو نسخه معلوم نمى شود مؤلف در تاريخ مزبور در حال حيات بوده است يا درگذشته ـ واللّه العالم.
قاضى نوراللّه شوشترى در كتاب مجالس المؤمنين گويد:
قدوة المفسرين الشيخ ابوالفتوح الحسين بن على احمد الخزاعى رحمه الله از اعلام علماى تفسير و عظماى ادباى انام است. از خاندان فضل و بزرگى و اولاد امجاد بديل بن ورقاء الخزاعى است از كبار صحابه و اكابر خزاعه بوده و سابقاً در مجلس طوايف مؤمنين و مجلس صحابه مخلصين شرح اخلاص بنى خزاعه خصوصاً عبداللّه و محمد و عبدالرحمان پسران بديل مذكور و جانسپارى ايشان در حرب صفين ركاب حضرت اميرالمؤمنين عليه السلاممسطور گشته. و جد او خواجه امام ابوسعيد، كه مصنف كتاب موسوم به الروضة الزهراء فى مناقب الزهراء است، از اعلام زمان خود بوده و عم او ۱ شيخ فاضل ابومحمد عبدالرحمان بن احمد بن حسين نيشابورى رحمه الله، از مشاهير روزگار است.
و بالجمله مآثر فضل و مساعى جميله او در تفسير كتاب كريم و ابطال تأويلات سقيم مخالفان اثيم و تعسفات نامستقيم مبتدعان رجيم بر همگنان مخفى نيست و از تفسير فارسى او ظاهر مى شود كه معاصر صاحب كشّاف بوده و بعضى اشعار صاحب كشّاف به او رسيده؛ اما كشّاف به نظر او نرسيده و اين تفسير فارسى در رشاقت تحرير و عذوبت تقرير و دقت نظر بى نظير است.

1.عمِّ پدر او بود، نه عم خود او.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 101128
صفحه از 368
پرینت  ارسال به