(20)

ابوالفتوح رازى ^۱

دانشنامه ايران و اسلام

ابوالفتوح رازى، جمال الدين حسين بن على بن محمد بن احمد بن ابراهيم بن فضل بن شجاع بن هاشم خزاعى، مفسير شيعى مذهب قرآن در قرنهاى پنجم ـ ششم/يازدهم ـ دوازدهم كه تاريخ دقيق تولد و درگذشت وى معلوم نيست. آن را به حدس، بين 480 / 1087 و 525 / 1131 نوشته اند. ابوالفتوح از يك خانواده مشهور عرب بود و جدش بُدَيل بن وَرقاء با پسران خود در جنگ صفين در كنار حضرت على عليه السلامجنگيده بود. خانواده وى در نيشابور اقامت كرده بودند؛ تا اين كه نياى ابوالفتوح از نيشابور به رى كوچيد و همان جا درگذشت و در آرامگاه شاه عبدالعظيم مدفون گشت.
استادان رازى عبارت بودند از: پدر و عموى بزرگ وى قاضى ابومحمد عبدالرحمان بن احمد و ابوالوفاء، و عبدالجبار بن عبداللّه بن على مقرء رازى شاگرد شيخ ابوجعفر طوسى، و ابوعلى حسن بن محمد پسر شيخ طوسى، و قاضى عمادالدين حسن بن محمد استرآبادى شاگرد شاگرد سيد مرتضى. شاگردان خود او عبارت بودند: از ابن شهرآشوب (م 588 / 1192) و ابوالحسن منتجب الدين على بن

احتمال مى دهد كه خالد در تشخيص اشتباه كرده كه قتل عمد محسوب نشده و موجب قصاص نمى شود!
خليفه اول مى دانست كه مالك بن نويره هم مسلمان بود و هم در ميان اسراء بود. خليفه از خالد نپرسيد كه به چه دليل فرمان كشتن اسيران را داده! او بهترين راه را برگزيد، با دادن خون بهاى مالك به برادرش مُتمم، سنت و شريعت را ناديده گرفت. خالد، كه تيغ عدالت را كند يافت، بار ديگر در جنگ يمامه، در كنار خون شهداء با دختر مَجاعَه عروسى كرد.
در حكومت عمر نيز خالد بى باك بود و آزاد! او به حمام مى شد و «از پى نوره تن خويش را با جوشانده زعفران آميخته به شراب مالش» مى داد!
خالد در پاسخ عمر، كه او را از اين كار منع مى داشت مى نكوهيد، پاسخى فقهى داد: «ما شراب را كشتيم كه وسيله شست و شو شد و ديگر شراب نبود»! ^۱ و وقتى فرماندهى بزرگ و سنتگرا چنين كند، ديگران چرا نكنند؟ اين گونه بود كه مغيرة بن شعبه نيز از خطر قصاص جست! و... حكومتگران نخستين اهل سنت، بدعت را در همه جنبه ها و شكلها به كار بستند. حتى در كشتار مخالفين! با ابتكار و ابداع اينان بود كه محمد بن ابوبكر فرزند خليفه نخست و نماينده و والى برگزيده على بن ابى طالب در مصر به دست نيروهاى عمرو عاص از پاى در آمد، آنها پيكرش را در شكم دراز گوشى نهادند و آنها را به آتش كشيدند! ^۲