(همو، 7 ـ 8). برادر اين ابوبكر نيز در شمار عالمان بود و محسن نام داشت. منتجب الدين در احوال وى گفته كه واعظ بوده و از آثارش الأمالى، السير، إعجاز القرآن و كتاب بيان من كنت مولاه را بر شمرده است (ص 156).
عموى پدر ابوالفتوح، ابومحمد عبدالرحمن بن احمد، مفيد نيشابورى از محدثان بلند پايه اماميه در عصر خود بوده و نزد اهل سنت نيز فردى شناخته شده است. وى از شاگردان سيد مرتضى، شيخ طوسى، سلاّر ديلمى، ابن برّاج و كراجكى ـ از علما و دانشمندان نامدار اماميه ـ بوده و در حديث تأليفاتى معتبر چون: سفينة النجاة، العلويات، الرضويات، الأمالى و عيون الأخبار داشته است (همو، 108: قزوينى، 618 ـ 620). نياى ابوالفتوح؛ ابوسعيد محمد بن احمد كه منتجب الدين از وى با عنوان «الشيخ المفيد» نام برده است، محدثى چيره دست بوده و تأليفاتى داشته است، از اين قرار: الروضة الزهراء فى مناقب فاطمة الزهراء عليهاالسلام، الفرق بين المقامين و تشبيه على بذى القرنين، الأربعين عن الأربعين فى فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام منى الطالب فى ايمان أبى طالب، المولى، التفهيم فى بيان التقسيم، الرسالة الواضحة فى بطلان دعوى الناصبة و ما لا بدّ من معرفته (ابوالفتوح، 3 / 37؛ ابن شهرآشوب، معالم، 116؛ منتجب الدين، 157). پدر ابوالفتوح نيز، اگر چه در الفهرست منتجب الدين به طور مستقل از او نام برده نشده است، ليكن از آنجا كه ابوالفتوح از وى بهره علمى برده بوده، مى توان گفت كه از زمره علما و دانشمندان بوده است (نك: همو، 8، 11، جم؛ براى تبارنامه خاندان، نك: قزوينى، 622).
از زندگى ابوالفتوح دانسته هاى اندكى برجاست. او احتمالاً در رى متولد شد و در همان جا باليد. از آنجا كه محضر ابوعلى فرزند شيخ طوسى (زنده در 511 ق، نك: ه د، ابوعلى طوسى) را به احتمال قوى در نجف درك كرده بوده است. (نك: ابن شهرآشوب، مناقب، 1 / 11 ـ 12)، بر مى آيد كه در حدود سال 480ق / 1087م زاده شده باشد. اين نظر آن گاه قوت مى گيرد كه بدانيم وى شاگرد عموى پدرش، مفيد ابومحمد
