355
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2

خواهيم داد كه در عبارت «سقط» رخ داده است و اين عبارت، با ديگر سخنان مرحوم طبرسى و ساير مورخين و مفسرين تناقض ندارد). علاوه بر مجمع البيان، در تفسيرهاى ذيل نيز اين اشتباه رخ داده است:
1. تفسير ابوالفتوح رازى ۱ (چاپ علمى، ج 2، ص 286، و چاپ پنج جلدى، ج 1، ص 518، و چاپ آستان قدس رضوى، ج 4، ص 200، ذيل آيه 13 آل عمران):
... و آن روز جمله شهيدان اصحاب رسول، چهارده مرد مهاجر و هشت انصارى.
با اينكه رازى در همين تفسير (ج 1، ص 359، ذيل آيه 154 بقره) گفته است: «... و ايشان چهارده تن بودند: 8 تن از انصار و 6 تن مهاجر».
2. تفسير كشف الأسرار (ج 2، ص 730، ذيل آيه 133 آل عمران: «آن روز بيست و دو مرد شهيد گشتند: چهارده از مهاجر، و هشت از انصار».
3. تفسير مقتنيات الدرر (ج 2، ص 168 ذيل آيه 13 آل عمران): «وجميع من استشهد يومئذٍ أربعة عشر رجلاً من المهاجرين وثمانية من الأنصار»؛ در حالى كه همين تفسير در جاى ديگرى (ج 1، ص 337، ذيل آيه 154 بقره)، تعداد شهداى بدر را 14 نفر دانسته است.
4. تفسير گازر (ج 1، ص 11، ذيل آيه 133 آل عمران): «و آن روز جمله شهيدان اصحاب رسول، چهارده مرد مهاجر بودند و هشت انصارى».

1.نام تفسير ابوالفتوح رازى، در معالم العلماء ابن شهرآشوب (ص ۱۴۱، ش ۹۸۷، چاپ نجف) «رَوْح الجِنان وَ رُوح الجَنان، و در فهرست منتجب الدين (ص ۴۵، ش ۷۸، چاپ تهران و بحارالأنوار، ج ۱۰۵، ص ۲۲۱) «روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن» ياد شده است. در چاپ جديد بيست جلدى نيز با همين عنوان ديده مى شود. همچنين ميرزا محمد خان قزوينى آن را «روض الجنان و روح الجنان» ناميده است؛ ولى در هر صورت، در عرف اهل قلم به تفسير ابوالفتوح رازى مشهور است. به گفته برخى، اين تفسير، نخستين تفسير شيعى است كه به زبان فارسى نگاشته شده است. (طبرسى و مجمع البيان، ج ۲، ص ۱۲ـ۱۳).


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
354

9. بحارالأنوار، ج 19، ص 359 و 30؛
10. تفسير منهج الصادقين (ج 1، ص 426، ذيل آيه 154 سوره بقره و نيز ج 2، ص 384 ذيل آيه 169 سوره آل عمران)؛
11. تفسير مقتنيات الدرر؛ تأليف مير سيد على حائرى تهرانى (ج 1، ص 337، ذيل آيه 154 بقره)؛
12. تفسير الميزان (ج 9، ص 34، ذيل آيه 7 ـ 14 سوره انفال).
همچنين در تفسيرهاى كشّاف، أنوار التنزيل و شبّر.
درباره تعداد شهيدان بدر، سه قول ديگر وجود دارد. علاّمه مجلسى رحمه الله در حياة القلوب (ج 2، ص 355) در اين باره مى گويد:
بدان كه در عدد شهداى بدر از مسلمانان، خلاف است. بعضى گفته اند 14 نفر: 6 نفر از مهاجران و 8 نفر از انصار؛ بعضى گفته اند 11 نفر بوده اند: 4 نفر از مهاجران و 7 نفر از انصار؛ بعضى 12 گفته اند و عدد انصار را 8 گفته اند؛ بعضى مجموع شهدا را 9 نفر گفته اند. و قول اوّل اشهر است.
از آنچه گذشت معلوم شد كه هيچ يك از مورخان و مفسران، تعداد شهيدان نبرد بدر را بيش از 14 نفر ندانسته اند. با اين وصف، برخى از دانشمندان دچار اشتباه شده و رقم بيشترى ذكر كرده اند؛ از جمله در تفسير نمونه (ج 2، ص 335، ذيل آيه 13 سوره آل عمران) آمده است: «مسلمانان با دادن 22 نفر شهيد، 14 نفر از مهاجران و 8 نفر از انصار... غالب شدند».
در حالى كه همين تفسير در دو جاى ديگر (ج 1، ص 381، ذيل آيه 154 بقره و ج 3، ص 169، ذيل آيه 169 آل عمران) مى نويسد: «شهيدان بدر، 14 تن بوده اند».
مستند اين سخن، عبارت مجمع البيان در تفسير آيه 13 آل عمران است: «و جميع من استشهد يومئذٍ أربعةَ عشرَ رجلاً من المهاجرين وثمانيةً من الأنصار». ظاهر اين عبارت، بلكه صريح آن، اين است كه شهيدان بدر 22 نفر بوده اند (بعداً توضيح

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج2
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 91184
صفحه از 368
پرینت  ارسال به