د) نسخه مجلس شوراى ملّى

نسخه اى ديگر از تفسير شيخ به شماره 16378 ثبت دفتر كتابخانه مجلس شوراى ملّى است. اين نسخه شامل ده جزء يا ده جلد اوّل تفسير در سال 1058، به خطّ نسخ، به وسيله شخصى به نام غلامعلى تحرير شده و در پايان جزء ششم، كه آن را مجلّد اوّل معرّفى كرده، نوشته و در آن تصريح شده كه تاريخ كتابت اصل 615 مى باشد و كسانى كه به استنساخ از آن مبادرت ورزيده اند، جداگانه يادداشتهايى دارند. از قاضى نوراللّه شوشترى، يادداشتى است كه به سال 1000 هجرى كه در لاهور بوده نوشته شده و مدّت سه ماه به مطالعه و مقابله آن نسخه اشتغال و توفيق داشته است. آيات قرآنى به خطّ ثلث، و ترجمه فارسى آنها به خطّ نسخ با شنجرف نگاشته شده است.

نسخه چاپى حاضر

و امّا نسخه چاپى حاضر كه در پنج مجلّد فراهم شده است:
مجلّدات اوّل و دوّم و سوّم، در عهد پادشاهى مظفّرالدين شاه در مطبعه خاصّه شاهنشاهى به زيور طبع آراسته گشت. تاريخ طبع، به طورى كه در پايان جلد اوّل يادداشت شده، در ماه محرّم سال 1323ق مى باشد.
جلد دوّم، در شعبان 1320 تصحيح و در سال 1323 چاپ شد.
جلد چهارم، در سال 1324ق طبع شد.
و امّا مجلّدات چهارم و پنجم، در سال 1315ش در تهران، چاپخانه مجلس شوراى ملّى چاپ شد.
مختصّات كامل پنج مجلّد چاپى مذكور، از هر جهت آماده و در فصل «مختصّات نسخه چاپى تفسير ابوالفتوح» ملاحظه مى شود.

گرديد. مرحوم صبورى در اين باب قطعه اى دارد كه چند شعر از آن به قرار زير نقل شد:

نسخه اى كاين نسخه استنساخ از آن شدبود سر تا پا غلط بى عشوه سازى
بى غلط بى سقط كس دروى نجستىنه كلام پارسى نه نظم تازى
از پى تصحيح او شهزاده بر منلطف فرمود امتياز سرفرازى
از قياس و حدس صائب وز دواوينروز و شب جستم طريق چاره سازى
بيش از يك سال در وى رنج بردمتا سر آمد رحمتى با اين درازى
نو عروسى بود بى زينت وليكناخترانش مى كنند اكنون جهازى
اين عروس ايزدى را شكر ايزدداد آخر كلك من زينت طرازى
الى آخر قطعه.
و متون مصحّح مزبور، اكنون در كتابخانه شاهنشاهى با خطّ مصحّح در حواشى موجود است؛ ولى جاى افسوس است كه در چاپ، جانب رحمات مصحّح و تصحيح مزبور مراعات نشده و بسيار مغلوط و بى اندام به طبع رسيده است و آن زحمات همه به هدر رفته است».

ج) نسخه مدرسه سپهسالار

نسخه اى از تفسير ابوالفتوح به شماره 2034 ثبت دفتر مدرسه عالى سپهسالار است. اين نسخه خطّى، به خطّ نسخ خوب و مشتمل بر تفسير يوسف تا آخر سوره بنى اسرائيل است. آيات با خطّ روشن نوشته شده و با ترجمه فارسى آن قسمت به قسمت تحرير شده. متأسّفانه كاتب نه نام خود را نوشته و نه سال كتابت آن را ذكر كرده و نيز اسامى سور و بعضى از كلمات تفسير نوشته نشده. به علاوه اينكه كاتب، سطورى چند از سوره بنى اسرائيل را ننوشته است. اين نسخه عيناً در مدرسه عالى سپهسالار موجود است. پشت آن نوشته شده: قدرى از تفسير گازر؛ ولى پس از تطبيق با نسخ ابوالفتوح معلوم شده كه تفسير از شيخ است.