(12)دستنويسى نفيس از تفسير ابوالفتوح رازى ^۱

دكتر محمدجعفر ياحقّى

يكى از اساسى ترين كارهايى كه در امر تصحيح انتقادى روض الجنان و رَوح الجنان فى تفسير القرآن معروف به تفسير ابوالفتوح رازى ـ كه قريب به دو سال است در خدمت همكار محترم دكتر محمد مهدى ناصح سرگرم آنيم ـ پيش روى ماست ^۲ ، مسئله گردآورى نسخه هاى خطى و ارزيابى و تعيين ميزان اعتبار و اتقان هر يك از آنها مى باشد؛ زيرا مطمئن ترين راه براى اينكه مصحح بتواند اصلِ اثرِ مؤلّف و يا چيزى نزديك به آن را براى استفاده اهل تحقيق به چاپ بسپارد، در مرحله اول همانا پيدا كردن نسخه اصلى مؤلف و يا نسخى است كه در زمان حيات او تدوين شده و به تأييد خود او نيز رسيده باشد. و چون به دليل تلاطم تاريخ و حرق و نهبهايى كه توسط خودكامگان و كتاب ناشناسان پيش آمده و برخى ادلّه ديگر، چنين دستنوشته هايى ـ به ويژه از آثار مربوط به گذشته هاى دور ـ به ندرت يافته مى شود، مصحح ميان دستنويسهاى مربوط به بعد از عصر مؤلّف و بالأخص نزديك به روزگار خود در مى ماند كه كدام را اصل بداند و بيشترين تكيه را بر آن قرار بدهد و كدام را مخدوش و غير قابل اعتماد بپندارد؟

يادداشتى نقل و تصريح شده است كه تاريخ كتابت اصل 615 و استنساخ كنندگان بعد، هم هر يك يادداشتهايى كرده اند. يادداشتى از قاضى نور اللّه شوشترى به سال هزار هجرى، كه در شهر لاهور بوده، نوشته شده كه ظرف مدت سه ماه به مطالعه و مقابله آن نسخه موفق گرديده است. آيات قرآنى به خط ثلث و ترجمه فارسى آنها به خط نسخ با شنجرف نگاشته شده. اين نسخه به شماره 16378 ثبت دفتر كتابخانه مجلس مى باشد.
بنابر آنچه گفته شد، جلد اول از اول قرآن تا آيه 61 سوره نساء در تهران چاپ شده است.
جلد دوم از تفسير آيه 62 سوره نساء تا آخر سوره توبه، و جلد سوم از اول سوره يونس تا آخر سوره مؤمنون، و جلد چهارم تفسير سوره نور تا آخر سوره شورى است. جلد سوم در سال 1313 و جلد چهارم در 1314 در تهران چاپ شده است. جلد پنجم از تفسير سوره زخرف تا آخر قرآن در سال 1315 در تهران چاپ شده است. غير از اين نسخه ها مجموعه اى از جلد اول و دوم هم در كتابخانه آستان قدس رضوى موجود است.
جلد اول اين تفسير از اول قرآن تا سوره يوسف است كه در سال 1267 در تهران چاپ شده و جلد دوم آن از سوره رعد تا آخر قرآن است كه آن هم در همان سال در تهران به چاپ رسيده است.
نسخه هاى ديگر از جلد اول و دوم در سالهاى 1302 و 1304 در تهران به چاپ رسيده است.