183
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

پايان سوره فتح (48) كه مجموعاً دو مجلّد از تفسير بيست جلدى روض الجنان را تشكيل مى دهد. ۱

1.تا آنجا كه تقريباً از همه دستنوشته هاى معتبر از تفسير ابوالفتوح برمى آيد، اين كتاب اساساً بيست جلد بوده، كه هيچ كدام از چاپهاى موجود اين مبنا را رعايت نكرده اند. در زير آغاز مجلدات بيست گانه كه مورد اتفاق همه نسخه هاى خطى است مشخص مى شود: ـ جلد اول بسمله و آغاز تفسير از سوره فاتحه. ـ جلد دوم، از «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ...» آيه ۶۷، سوره بقره (۲). ـ جلد سوّم، از «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ...» آيه ۱۸۳، سوره بقره (۲). ـ جلد چهارم، از «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْراهِيمَ فِي رَبِّهِ...» آيه ۲۵۸، سوره بقره (۲). ـ جلد پنجم، از «يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ...» آيه ۱۰۶، سوره آل عمران (۳). ـ جلد ششم، از «فَكَيْفَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ...» آيه ۶۲، سوره نساء (۴). ـ جلد هفتم، از «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ...» آيه ۵۴، سوره مائده (۵). ـ جلد هشتم، از «وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَيْهِمُ الْمَلائِكَةَ...» آيه ۱۱۱، سوره انعام (۶). ـ جلد نهم، از «وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ...» آيه ۱۷۱، سوره اعراف (۷). ـ جلد دهم، از «وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ...» آيه ۹۰، سوره توبه (۹). ـ جلد يازدهم، از اول سوره يوسف (۱۲). ـ جلد دوازدهم، از اول سوره نحل (۱۶). ـ جلد سيزدهم، از «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِفَتاهُ...» آيه ۶۰، سوره كهف (۱۸). جلد چهاردهم، از ابتداى سوره مؤمنون (۲۳). در پايان جزء چهاردهم از نسخه شماره ۱۳۲ آستان قدس رضوى مورخ صفر ۸۴۹ اين يادداشت به چشم مى خورد: «وظاهر آن است كه آخر جزء رابع عشر اين موضع است: «وَ لَقَدْ آتَيْنا» اول جزء خامس عشر است از اجزاى تفسير كه مصنف رحمه الله تقسيم نموده؛ چون دراين كتاب ظاهر نكرده از نسخه ديگر، كه مصحح است، تصحيح نموده شد». ـ جلد پانزدهم، از «وَ لَقَدْ آتَيْنا داوُدَ وَ سُلَيْمانَ...» آيه ۱۵، سوره نمل (۲۷). ـ جلد شانزدهم، از «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِناتِ...» آيه ۴۹، سوره احزاب (۳۳). ـ جلد هفدهم، از ابتداى سوره مؤمن (۴۰). ـ جلد هجدهم، از ابتداى سوره حجرات (۴۹). ـ جلد نوزدهم ظاهراً از آغاز سوره حديد (۵۷). ـ جلد بيستم از ابتداى سوره مزمّل (۷۳).


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
182

البته چنين هم نيست كه هيچ گونه ضابطه اى در دست نباشد و مصحح خود را كاملاً سرگردان و بلاتكليف ببيند؛ بلكه قواعد و معيارهاى علمى تصحيح متون به او حكم مى كند كه به گفته لاخمان (K. Lachman):
«در مرحله اول، كه عبارت از مرحله ضبط باشد، منتقد بايد تمام نسخ خطى موجود از اثر را فراهم بياورد، و اگر ممكن نيست، لااقل بايد جميع آن نسخه هايى را كه گمان مى رود نسخه بدلهاى اصيل و قديم را مى توان در آنها سراغ كرد، جمع آورد». ۱
و در اين مرحله از تقسيم بندى است كه نسخه هاى تاريخدار كهن از اعتبار و اطمينان ويژه اى برخوردار است؛ هرچند كه داشتنِ تاريخى كهن به تنهايى نمى تواند ملاك ترجيح يك نسخه بر ساير دستنوشته ها قرار گيرد.
در مورد آثار مفصَّل و چندين جلدى، همچون تفسير ابوالفتوح رازى، اين نكته هم قابل يادآورى است كه به دليل حجم زياد، نسخه هاى كامل، كمتر و دستنوشته هاى ناقص از اين و آن مجلّد بيشتر است، بخصوص كه اگر اثرى به دلايل خاص از اقبال و توجّه همگانى نيز برخوردار باشد.
قديم ترين دستنويس از تفسير ابوالفتوح رازى، كه تاكنون شناخته شده، نسخه اى است كه در ربيع الاول سال 556ق بر دست شخصى به نام حيدر بن محمد بن اسماعيل بن سليمان بن ابراهيم الأردلانى النيسابورى نوشته شده و هم اكنون به شماره 134 در كتابخانه آستان قدس رضوى مضبوط است. اين نسخه مشتمل است بر بخشى از اين تفسير از آيه 49 سوره احزاب (33) تا

1.نقد ادبى، دكتر عبدالحسين زرين كوب، (تهران، ۱۳۳۸)، ص ۱۵۵.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 163914
صفحه از 504
پرینت  ارسال به