را و قوله «أَهْلَكْناهُمْ» در محل رفع است به خبر ابتدا و قوله «لَمّا ظَلَمُوا» در محل نصب است على الظرف».
و به دنبال آن، تاريخ كتابت و نام كاتب چنين آمده است:
«تمت المجلدة الثالثة من المجلدات الخمسه ويتلوها في المجلده الرابعة ان شاء اللّه . قوله: «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِفَتاهُ لا أَبْرَحُ» ، وفرغ من تحريرها... . ^۱ العبد المذنب الراجي الى رحمة اللّه تعالى ابو سعد بن ^۲ الحسين الكاتب البيهقي، عصر يوم الاحد الثاني عشر من صفر سنة خمس تسعين خمسمائة، غفر اللّه له ولوالديه ولجميع المؤمنين والمؤمنات برحمتك يا ارحم الراحمين (كليشه صفحه 185)».
بخش دوم، يعنى جلد چهارم از مجلدات پنج گانه اين نسخه، بر اساس عكسى كه در اختيار نگارنده است، يك برگ از اول و يك برگ از آخر و برگهايى از وسط افتادگى دارد كه همان گونه كه اشاره شد، اميد است ناشى از شتابزدگى در امر عكس بردارى بوده و در اصل نسخه چنين صفحاتى كسر نباشد.
روش كار در اين نسخه به مانند اغلب نسخه هاى قديم و جديد، بدين گونه است كه ابتدا آياتى چند، كه معمولاً بر چندين صفحه بالغ مى شود، با ترجمه دقيق لفظ به لفظ ذيل سطور مى آيد و آن گاه آيات مذكور تكه تكه تفسير مى شود. صفحات نسخه ما، در بخش آيات شامل هفت سطر متن با خط ثلث جلى و هفت سطر ترجمه آيات با خط ريزتر، و در بخش تفسير 25 سطر است كه اندازه مسطر در هر دو قسمت 21 سانتى متر مى باشد.
اين نسخه از نفاست ظاهر، جز خط خوش و پخته، بهره ديگرى ندارد، نه تذهيبى در سر سوره ها و نه نشانى و علامتى در فواصل آيات و عشرات و خمسات.

با توجه به اين كليات و عنايت به آنچه در خاتمه نسخه مرعشى آمده، به نظر مى رسد كه تفسير بيست جلدى ابوالفتوح كه روى كاغذهاى ضخيم، حجم قابل ملاحظه اى داشته، به پنج بخش چهار جلدى تقسيم مى شده كه آنچه اكنون از اين نسخه در دست ماست، دو بخش از آن پنج بخش را تشكيل مى دهد.
***
نه تفسير روض الجنان آن قدر ناشناخته است كه لازم آيد در اين مختصر چيزى در باب آن گفته آيد و نه ترجمه حال خود مؤلّف تا آنجا روشن كه بتوان آسان بر آنچه تاكنون در اين باب پرداخته اند، چيزى افزود. اين است كه از اين هر دو مبحث، كه مجالى بازتر مى خواهد، اجمالاً درمى گذريم و به معرفى بيشتر نسخه حاضر بسنده مى كنيم.
بخش اول اين نسخه، يعنى جلد سوم از مجلدات پنج گانه، بر كتابخانه و قرائتخانه عمومى آية اللّه مرعشى در قم وقف شده و مهر وقف در صفحات مختلف آن ديده مى شود. ابتداى آن يك برگ افتادگى دارد و بر حاشيه نخستين برگ موجود اين يادداشت به خط حضرت آية اللّه مرعشى به چشم مى خورد:
«روض الجنان الشهير بتفسير الشيخ ابى الفتوح حسن [كذا] بن على بن محمد بن احمد الخزاعى النسب الرازي من اجلة علمائنا و قد توفى في اوائل المائة السادسة، وهذه النسخه من انفس النفائس فَلْيَتَنافس المتنافسون في ملاحظتها و زيارتها. حرره الداعي شهاب الدين الحسيني المرعشي النجفي 1389».
آغاز نسخه بر اساس برگ موجود چنين است: «... يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ...» (اعراف 7: 179)؛ و پايان متن چنين:
«... بيان كرديم كه اين بنا سه معنى دارد، اعنى مفعل و اينجا هم مصدر را محتمل است و هم وقت را لقوله موعداً و نيز محتمل است اين دو معنى را، مصدر را و وقت