چه دليلى سبب شده كه ميان ترجمه آيات در متن چاپى با نسخه هاى كهن اين همه اختلاف موجود باشد؟ جواب از نظر ما روشن است، در يك كلمه: تكيه چاپهاى موجود بر نسخ متأخر، كه خود در دوره هاى اخير بى توجه به بخشهاى تفسير شده، آيات را از نو و برابر سليقه و دريافت عصر خود معنى كرده اند و حال كه كوچك ترين توجهى به ترجمه مجدد آيات در متن تفسير ـ حتى در همين نسخه چاپى ـ عدم اصالت اين ترجمه ها را كاملاً نشان مى دهد، ما در جست و جوى آنيم كه سرآغاز اين دوگانگى ترجمه، ميان دستنوشته هاى قديم و جديد را پيدا كنيم و نشان بدهيم كه از كى و بر دست چه كسانى، اين دوگانگى پيش آمده و دلايل و انگيزه هاى آن چه بوده است.
اينك به مقايسه يكى دو بخش از قسمت تفسير دو نسخه مورد بحث مى پردازيم:
نسخه مورخ 595 (برگ 308 ـ پ):
«وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها» ؛ وانعام و چهارپايان بيافريد براى شما از شتر و گاو و گوسپند. «لَكُمْ فِيها دِفْ ءٌ» ؛ شما را در آن گرميى هست يعنى در اصواف و اوبار و اشعار آن چيزهاى كه ازو ببافند پوشش را و لحاف را وجامهاى كى شما را بزمستان گرم دارد «وَ مَنافِعُ» اى و لكُم فيها منافع؛ و شما را درين چهارپاى نيز منافع است. «وَمِنْها تَأْكُلُونَ» ؛ واز آن و از گوشت آن مى خورى. «وَ لَكُمْ فِيها جَمالٌ» ؛ وشما را در آن جمالى هست «حِينَ تُرِيحُونَ» ؛ آنگه كى نماز شام با خانه آرى. «وَ حِينَ تَسْرَحُونَ» ؛ وبامداد چون بچره برى، يعنى شما را بر ديگران تان فخرست كه شما را گله شتر يا گاو و گوسپند بامداد بچره رود و شبانگاه با پيش شما آيد.
چاپ شعرانى، ج 7، ص 58: «وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها» ؛ وانعام و چهارپاى بيافريد براى شما از شتر و گاو و گوسفند «لَكُم فيها دِف ءٌ» شما را در آن گرمى هست؛ يعنى در اصواف و اوبار و اشعار آن