است: «قدوه المفسرين، الشيخ ابوالفتوح الحسين بن علىّ... از علماى تفسير وكلام و عظماى ادباى انام است».
مرحوم مدرس تبريزى، از وى بدينگونه ياد كرده است:
«از اعاظم علماى نامى اماميّه، اواسط قرن ششم هجرت مى باشد... عالمى است عامل، متكلّم كامل، فقيه اديب، فاضل واعظ، مفسّر مشهور، دركلمات اجلّه به «امام سعيد»، و «ترجمان كلام اللّه مجيد» و «قدوة المفسّرين» و نظاير اينها موصوف جامع فضيلت حسب و شرافت نسب [است]».
گستردگى دانش، ذوق سليم، جامعيت فنون، و شخصيت والاى علمى، فقهى و تفسيرى اين عالم بزرگ، از تفسير گرانمايه وى به روشنى پيدا است. ابوالفتوح نويسنده اى زبردست، مؤلفى توانمند، گوينده اى پرتوان بوده است. وى در ابلاغ پيام و ارشاد مردم، از خطابه و منبر سود مى جست. سخنرانيها و خطابه هاى وى از جذبه و شور و هيجان خاصّى برخوردار بوده استت. تسلّط وى در وعظ و جاذبيّت بيان او، حسادت حسودان را بر مى انگيخت و آنان را به توطئه براى درهم شكستن موقعيّت علمى، خطابى و اجتماعى وى وا مى داشت. اين حقيقت را از داستانى كه بسيارى از شرح نگاران به نقل از او آورده اند، به خوبى توان فهميد. ^۱
بالأخره مرحوم ابوالفتوح، پس از سالها تعليم و تعلّم و ارشاد و تأليف و تصنيف، به سال 544؟ جهان را بدرود گفت. ^۲

نداده اند. مرحوم نورى در مستدرك، از پدر وى على بن محمد نيشابورى و عمويش عبد الرحمن بن احمد، و شيخ ابوعلى فرزند شيخ طوسى، و... به عنوان استادان وى ياد كرده است. ^۱ مرحوم محمد قزوينى با پژوهشى وسيع و قابل تقدير، در تعيين زمان حيات مؤلف، چنين نوشته است:
«از روى پاره اى از قرائن و امارات خارجى، كه ذيلاً بدانهااشاره خواهد شد، و نيز از ذكر اسامى بعضى از مشاهير اشخاص كه استطرادا نام ايشان در اثناى تفسير حاضر برده شده است، روى هم رفته اين نتيجه گرفته مى شود كه مؤلف كتاب، به نحو قطع و يقين از رجال اواخر قرن پنجم و اوايل الى اواسط قرن ششم هجرى بوده است». ^۲
بعد مرحوم قزوينى، به قرائن و امارات نشانگر اين ادّعا مى پردازد و اين گفته را مستدلّ مى كند.

ابوالفتوح در گفتار عالمان

مؤلفان و شرح حال نگارانى كه به زندگانى و چگونگيهاى حيات علمى وى پرداخته، همگان او را به عباراتى بلند و عناوين همچون: «قرآنشناسى متبحّر»، «رئيس المفسّرين»، «ترجمان كلام اللّه » و... ستوده اند.
مرحوم ميرزا عبداللّه افندى مى نويسد:
«عالم فاضل، فقيه و مفسّر كامل، معروف به ابوالفتوح رازى، صاحب تفسير بزرگ فارسى، كه سرمشق مفسّران و ترجمان كلام اللّه است، از دانشمندان بزرگ و از شخصيتهاى برجسته اماميّه است». ^۳
شهيد سعيد، علاّمه بزرگوار، مرحوم قاضى نوراللّه شوشترى درباره وى نوشته