جنبه هاى فقهى اين تفسير نيز بسيار برجسته و چشمگير است. محققى، كه درباره اين تفسير پژوهشى گسترده را سامان داده است، مى نويسد:
«... غرض اين است كه تفسيرابوالفتوح از نظر فقاهت و بيان كامل مسائل دينى و فلسفه تشريع ديانت اسلام، مجموعه اى كامل وجامع است وبدون ترديد درميان تفاسير مختلف، تفسير كبير ابوالفتوح، در زمره تفاسير فقهى محسوب خواهد بود». ^۱
نثر اين تفسير نيز قابل توجه است. نثر ابوالفتوح رازى، نثرى استوار، لطيف و سودمند است. واژه هاى فارسى سره، تركيبهاى زيبا، لغات و تعبيرات ظريف، در اين تفسير كار بردى عظيم دارد. يكى از صاحبنظران در اين باره نوشته اند:
روض الجنان از حيث اشتمال بر فوايد لغوى و دستورى و نثر ساده اى كه دارد، حائز اهميت بسيار است. سبك نثر آن، كهنه و مشتمل بر بسيارى از لغات و تعبيرات و تركيباتى است كه درجاى ديگر، كمتر مى توان يافت و مخصوصا اثر لهجه رازى در آن به شدت ملاحظه مى شود. ^۲
سخن از اين تفسير گرانقدر در اين فرصت اندك نمى گنجد؛ كلام تفصيلى و ارزيابى همه جانبه آن را اين زمان بگذار تا وقت دگر.
يادآورى كنم كه آقاى دكتر عسكر حقوقى پژوهشى مفصل در باره تفسير ابوالفتوح رازى سامان داده است با عنوان تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى در سه جلد. و اين بنده نيز در ضمن مقاله اى كوتاه به ابعاد مختلف آن اشاره كرده و برخى از ويژگيهاى آن را تبيين كرده ام. ^۳
بارى، آنچه اينك به قلم آمد، به يمن تصحيح و تحقيق دقيق و ارجمند اين تفسير گرانقدر است كه سالهاست آغاز شده و مجلدات آغازين آن اكنون انتشار يافته

ب) روض الجنان و رُوح الجنان فى تفسير القرآن ^۱

حسين بن على بن محمد بن احمد الخزاعى النيشابورى، تحقيق محمد جعفر ياحقى محمد مهدى ناصح (مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، ابوالفتوح 1371).
اين تفسير، كه به تفسير ابوالفتوح رازى معروف است، يكى از آثار گرانقدر فرهنگ اسلامى و از تفاسير مهمّ و پربار تشيع است. تفسير ابوالفتوح، در قرن ششم هجرى نگاشته شده است. تا آن روزگار پژوهشهاى قرآنى و تفسيرى عالمان اسلامى، بيشتر به زبان عربى سامان مى يافته است؛ و اين تفسير، گرچه اوّلين تفسير پارسى نيست، ولى گسترده ترين و مفصّل ترين تفسير زبان پارسى تا بدان روزگار است. تفسير ابوالفتوح رازى از جهات گونه گونى قابل توجه و شايان دقت است. مرحوم آية اللّه شعرانى ـ كه يكى از تصحيحهاى اين تفسير به همت وى نشر يافته است ـ مى نويسد:
«در ادب و بيان و صرف و نحو و لغت و امثال آن، غايت جهد را به كار برده است و منتهاى تحقيق به عمل آورده است و هيچ فرو گذار نكرده است. آن اندازه شواهد از اشعار عرب و امثال كه براى بيان لغات و قواعد عربيّت آورده، در هيچ يك از تفاسير، مانند كشّاف و تفسير طبرى نياورده اند... . مؤلف، در علم كلام، طريق توسّط پيموده است و روش قدماء را برگزيده. تفسير رازى در علم كلام و عقليّات بيش از ساير تفاسير مداخله نموده، امّا غالبا از حدّ تفسير پاى بيرون نهاده است و تشكيلات و مجادلات خارج از مدلول آيات، كه در تفسير بدانها نياز نيست، هم آورده است». ^۲