267
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

عشرى. اين كتاب كه بر سبك كتاب طرائف ابن طاووس است، داستانِ مردى است به نام يوحنّا كه مسيحى بوده است و اسلام آورده است، و در فِرَق گوناگون اسلامى به تفحّص و تحقيق مى پردازد؛ سرانجام مذهب شيعه دوازده امامى را مى پذيرد.
3. رساله مكالمات حسنيّه در مسئله امامت، كه نخست به عربى نگاشته شده، سپس به فارسى برگردانده شده است. در اين رساله، كنيزى به نام حسنيّه، در دربار هارون الرّشيد، در مورد حقانيت مذهب شيعه و ابطال مذاهب ديگر، بحث و گفت و گو كرده است. گرچه برخى در انتساب آن به شيخ ابوالفتوح رازى ترديد نموده اند.
4. مهمّ ترين و گرانقدرترينِ آثار شيخ، تفسير روض الجنان و روح الجنان مى باشد كه در بيست جلد به نگارش درآمده. نخستين بار در پنج مجلّد به قطع بزرگ، با پيشگفتار مرحوم علاّمه قزوينى به سال 1315 ش به طبع در آمده، و سپس بارها در ده مجلّد انتشار يافته است و جداگانه با تصحيحى مطبعى و ملاحظات استادان دانشمند، مهدى الهى قمشه اى و ميرزا ابو الحسن شعرانى برخوردار گشته است. تاريخ دقيق تأليف آن مشخّص نيست. محقّق معروف و اديب نامى، علاّمه قزوينى، در مقدّمه مبسوطى كه به چاپ سنگى تفسير رازى نوشته اند، مى گويد:
تاريخ تأليف تفسير ابوالفتوح، به ظنّ غالب، مقدّم بر 510 نبوده است، و مؤخّر از 556 نيز نمى تواند باشد. ۱

1.هزار سال تفسير فارسى، دكتر سادات ناصرى و منوچهر دانش پژوه، ص ۴۰۲ ـ ۴۰۳.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
266

خصوصيّات اين تفسير

اين تفسير يكى از آثار جاويد نثر پارسى است، و مؤلّف آن در مقدمه كتاب مى گويد:
«چون بيشتر مردم عربى نمى دانستند، كتاب را به زبان پارسى تأليف نمودم. اين كتاب بيشتر جنبه وعظ و تنبيه دارد، امّا در عين حال شامل توضيحات ادبى دقيق درباره صرف و نحو ولغت عرب، و نيز تعليماتى در استدلال و معانى و بيان، شعر و اصول فقه است».
ابوالفتوح در ذكر احاديث، خود را محدود به منابع شيعه نكرده است، بلكه از مجموعه هاى حديثى اهل سنّت نيز به آزادى استفاده نموده است؛ ولى در موارد اختلافى، پيوسته از مكتب شيعه جانبدارى كرده است. در مسائل كلامى، متأثر از كلام شيعيان هم عصر خود است كه در مسائل توحيد و عدل الهى، نوعا با معتزله همداستان بوده اند؛ ولى از لحاظ تعريف ايمان و مسئله شفاعت و امامت، با ايشان اختلاف داشته اند.
تفسير روض الجنان از لحاظ محتوا و سبك، با تفسير تبيان شيخ طوسى شباهت دارد. ابوالفتوح پنج بار از طبرى ياد مى كند. ظاهرا از تفسير عربى او استفاده كرده است، نه از ترجمه فارسى آن. يك بار هم از زمخشرى (ر.ك: سوره يس، آيه 80).

تأليفات او

ابوالفتوح رازى، تأليفات متعدّدى از خود به يادگار گذاشته است كه به تعدادى از آنها اشاره مى گردد:
1. روح الألباب فى شرح الشّهاب.اين كتاب تفسير كتاب شهاب الأخبار محمّد بن سلامه قضاعى (م 454 ق) بوده است.
2. رساله يوحنّا به فارسى، در بطلان مذاهب اربعه و حقّانيّت مذهب جعفرى اثنا

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 148986
صفحه از 504
پرینت  ارسال به