295
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

موجود است. دومين بار در سال 1320 به وسيله آية اللّه مهدى الهى قمشه اى تصحيح شد و در ده جلد با حواشى مصحح به چاپ رسيد. بار سوم در سال 1342 شمسى، در دوازده جلد به تصحيح و توضيح آية اللّه حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى چاپ شد، و چهارمين بار به همت آستان قدس رضوى و تصحيح گروهى از محققان با سرپرستى آقايان دكتر محمدجعفر ياحقّى و دكتر محمد مهدى ناصح در بيست مجلد به طبع انتقادى رسيد، كه چاپ آن حدود ده سال به طول انجاميد، و آخرين مجلدات آن در سال 1375 به دستِ مشتاقان رسيد. چاپ اخير از هر جهت نسبت به چاپهاى پيشين برترى دارد؛ چه به خواننده و محقق اين اطمينان قلبى را مى دهد كه آنچه مى خواند به قول و نظر ابوالفتوح بسيار نزديك است.
به جهتِ اهميت ترجمه اين تفسير، نگارنده از سالها پيش ـ كه توفيق آشنايى با اين اثرِ بزرگ را يافت ـ بر آن شد تا متنى مصحَّح و منقَّح از آن آماده كند؛ از اين روى، اساس كار خود را متن چاپ آستان قدس رضوى قرار داد، اما در ضمن كار متوجه شد كه اين چاپ اگر چه نسبت به سه چاپ گذشته از جهات فراوان مرجّح و نزديك ترين متن به زبان ابوالفتوح است، اما به دلايلى كه مصحِحان محترم از آن گريزى نداشته اند، داراى نواقصى است كه در ذيل به بعضى از آنها اشاره مى شود.
نظر به اينكه تصحيح متن تفسير و ترجمه در طول حدود پانزده سال انجام پذيرفته و در اين مدت نسخه اساس مصححان پيوسته تغيير كرده است، متن ترجمه و تفسير يكدست نمى نمايد. اگر فرض را بر آن بگذاريم كه نويسنده متن روض الجنان بيش از يك شخص نبوده است پس نمى تواند يك واژه قرآنى در آيات متعدد برابر نهادهاى گوناگون داشته باشد. وانگهى حوزه واژگان اين ترجمه و تفسير قاعدتاً بايد يكدست باشد و گوياىِ حوزه زبانى منطقه رى در قرن ششم؛ يعنى ويژگيهاى دستورى و آواشناسى و واژگانىِ رىِ قرن ششم بر آن حاكم باشد. حال آنكه چنين نمى نمايد، و علت آن است كه در آغاز كار، نسخه اى كامل از اين ترجمه


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
294

احياى ترجمه هاى كهن كه در سده هاى پيشين انجام پذيرفته است بپردازيم و آنها را به گونه اى تصحيح و تنقيح كنيم و به زيور طبع بياراييم كه بابِ طبع نسلِ امروز باشد؛ زيرا اين قرآنهاى مترجَمِ كهن از چند نظر قابلِ تأمل و مطالعه هستند: اوّل به علت نزديكى به زمان نزول وحى؛ دوم از بابِ اشراف بر سيرِ تطوّر ترجمه قرآن؛ سوم از جهتِ آگاهى بر گونه هاى ترجمه در گذشته؛ چهارم به جهتِ آگاهى به تاريخ تطوّرِ زبان فارسى؛ پنجم به جهت برابر نهادهايى كه در مقابل هر يك از واژه هاى قرآنى اين ترجمه ها وجود دارد.
خوشبختانه در زبان فارسى، كه دومين زبان اسلام تلقى مى شود، تعداد فراوانى از اين قرآنهاى مترجم در كتابخانه هاى داخل و خارج كشور موجود است كه بيش از همه در گنجينه كتابخانه آستان قدس رضوى نگهدارى مى شود. از ميان اين نوعروسان معنى، ترجمه و تفسير ابوالفتوح رازى، فقيه و مفسرِ نامدار امامى قرنِ ششم، فريدى است كه به سختى مى توان براى آن همتايى يافت. اين ترجمه در ضمنِ تفسيرِ كبيرِ ابوالفتوح، روض الجنان و روح الجنان، آمده است؛ بدين ترتيب كه وى ابتدا آياتى از قرآن مجيد را به فارسى در آورده و سپس به تفسير آنها پرداخته است، و اين روشى بوده است كه غالب مفسران و مترجمان قرآن در گذشته رعايت مى كرده اند.
اين اثرِ سترگ در واقع اولين ترجمه و تفسير فارسى موجود به مشرَب اماميه است، و به دليل اهميتِ آن، بيش از هر اثر مشابهى مورد توجه بوده است، به گونه اى كه تا به حال چهار بار به طبع انتقادى رسيده و يك بار هم ترجمه آيات آن جداگانه چاپ شده است. اولين بار در دوره قاجاريه به همت تنى چند از بزرگان اهل فضل، از جمله ملك الشّعراى صبورى، طبع انتقادى آن آغاز شد، كه تا سال 1315 شمسى به درازا كشيد. اين چاپ در پنج جلد با قطع رحلى همراه با مؤخّره اى مبسوط از علامه محمد قزوينى درباره شرح زندگى ابوالفتوح و تفسير او

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 150960
صفحه از 504
پرینت  ارسال به