297
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

اول، قم، مطبوعات دينى، 1380. 604 + 604+هفتاد و دو صفحه. شابك 3 ـ 20 ـ 59990 ـ 0964
رَوض الجنان و رَوح الجنان فى تفسير القرآن معروف به تفسير ابوالفتوح رازى كهن ترين تفسير كامل فارسى از قرآن مجيد است كه توسط دانشمندى شيعه در قرن ششم هجرى تأليف شده است. اين اثر سترگ و حجيم تاكنون چهار بار به دست محققان و علماى قرن اخير تحقيق و چاپ شده است: نخست در عهد قاجاريه توسط تنى چند از اهل فضل كه سرانجام در 1315 در پنج جلد به چاپ رسيد، دوم با تحقيق مرحوم مهدى الهى قمشه اى در ده جلد (1320)؛ سوم با تحقيق و تصحيح مرحوم علامه ابوالحسن شعرانى در دوازده جلد (1342)؛ و چهارم با تصحيح گروهى از محققان به سرپرستى آقايان دكتر ياحقى و دكتر ناصح در بيست جلد (1375).
ترجمه فارسى آيات قرآن در اين تفسير كهن، خود شيرين و شايسته طبعى جداگانه بوده است. زبان خاص ابوالفتوح رازى، كه فارسى منطقه رى را در قرن ششم براى ما بازگو مى كند، از جهات بسيار با اغلب ترجمه ها و تفاسير فارسى گرد آمده در منطقه خراسان و ماوراء النهر متفاوت است. مقايسه اين متن فارسى با ترجمه تفسير طبرى (فراهم آمده در نيمه قرن چهارم در ماوراء النهر) و نيز مقايسه آن با زبان فارسى امروز، نكات ادبى و زبانىِ فراوانى مى آموزد.
كتاب مذكور، متن قرآن كريم را همراه با ترجمه ابوالفتوح رازى از آيات آن (برگرفته از تفسير وى) گرد آورده و به طور جداگانه به خوانندگان و علاقه مندان زبان فارسى و مطالعات قرآنى عرضه كرده است. مصحح و گردآورنده اين اثر، آقاى محمد مهيار، از اديبان و ادب شناسان زبان فارسى، كه خود سالها كار تحقيق بر روى اين تفسير را بر عهده داشته، در مؤخره اى بر اين ترجمه («سخنى درباره اين ترجمه»، ص يك ـ چهار)، مراحل انجام كار و ويژگيهاى زبانى و فنى ترجمه را


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
296

و تفسير كه نزديك به زمان مؤلف باشد، در اختيار مصححان محترم نبوده و ناچار در هر چند جلد، نسخه اساس آنان تغيير مى كرده است؛ مثلاً بر اساس گزارشى كه در مقدمه جلد اول آمده است، نسخه اساس در جلدهاى 1 و 2 و 3 در قرن ششم كتابت شده، جلدهاى 4 و 5 و 6 در قرن يازدهم، جلدهاى 7 و 8 در قرن نهم، جلدهاى 9 و 10 در اواخر قرن ششم، 595ق، جلدهاى 11 و 12 در سال 579ق، جلدهاى 13 و 14 و 15 در 595ق، جلدهاى 16 و 17 در سال 556ق، جلد هجدهم در حدود قرن دهم، جلد نوزدهم در سال 947ق و جلد بيستم در 557ق تحرير شده است. ملاحظه مى شود كه ده بار نسخه اساس در هنگام تصحيح تغيير كرده است. ناگزير دخل و تصرف ناسخان و كاتبانِ كم مايه در حوزه واژگان و ساخت دستورىِ آن فراوان است. نكته ديگر خطاهاى مطبعى است كه لاجرم در اين كتاب گرانسنگ، همانند ديگر آثارِ چاپىِ اين سرزمين، راه يافته است كه نگارنده بخشى از آنها را در نقدى كه بر آن نوشته آورده است. ۱ بنابر آنچه گذشت، نگارنده در متن ترجمه اى كه از تفسير روض الجنان استخراج كرده است علاوه بر خطاهاى مطبعى و احياناً غير مطبعى، و به كارگيرى آيين سجاوندى براى تسهيل در درك مطلبِ متن، در يكدست كردن حوزه واژگانى، آوايى و دستورى آن هم كوشش فراوان به كار برده است. كميّت تغييراتى كه در اين ترجمه انجام پذيرفته به حدّى است كه مى توان اين اثر را تصحيحى مجدد از ترجمه ابوالفتوح رازى دانست.

ترجمه فارسى قرآن كريم از ابوالفتوح رازى ۲

قرآن كريم با ترجمه ابوالفتوح رازى، به كوشش محمد مهيار، چاپ

1.نامه پارسى، «نگاهى به ترجمه ابوالفتوح رازى در تفسير روض الجنان»، سال چهارم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۸) ص ۲۲۴ و بعد.

2.جله ترجمان وحى، سال پنجم، زمستان ۱۳۸۰ش، ش ۲، ص ۱۲۳ و ۱۲۴.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 148940
صفحه از 504
پرینت  ارسال به