303
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

از دو كتاب ديگر نيز در شمار آثار وى ياد شده است كه در صحت انتساب آنها به ابوالفتوح ترديد وجود دارد:
1. مكالمات حسنيه كه حكايت كنيزى دانشمند است حسنيه نام كه در عهد هارون الرشيد با علماى اهل تسنن در حضور خليفه مناظره مى كند و بر آنان چيره مى شود. ظاهراً متن اصلى آن به عربى بوده و ابراهيم استرآبادى آن را در 958 ترجمه كرده است و در آن اصل حكايت را از زبان ابوالفتوح رازى نقل مى كند. دانش پژوه به اتكاى نقد درونى و تاريخى اثر، آن را برساخته دوره صفوى مى داند. انتساب مكالمات به ابوالفتوح از ديرباز مورد ترديد بوده است و اصولاً با توجه به آنچه از اوضاع رى و منش و روحيه خود ابوالفتوح مى دانيم، تأليف چنين اثرى را نمى توان از او دانست. بخشهايى از اين اثر را سرجان ملكم ترجمه كرده است.
مكالمات در سالهاى 1242، 1248 و 1259ق در تهران به چاپ رسيده است. 2. رساله يوحنا كه از زبان فردى نصرانى به نام يوحنا اسرائيلى مصرى است كه پس از بررسى چهار مذهب به تشيع مى گرود.
از آن تحريرهاى مختلف و نسخه هاى متعدد در دست است و علاوه بر نسخه هاى فارسى، نسخه هاى عربى نيز دارد افندى در نسبت تأليف نسخه فارسى يوحنا به ابوالفتوح ترديد كرده است. نسخه عربى آن همراه الكشكول بحرانى چاپ شده است.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
302

سنت و تقسيم بندى خود ابوالفتوح به بيست جلد تقسيم شده است، به كوشش ياحقى و ناصح و با در نظر گرفتن شيوه هاى علمى تصحيح از 1365ش، در مشهد آغاز شده و تاكنون چند جلد آن انتشار يافته است. در اين چاپ متأسفانه مصححان ضبط و قرائت آيات قرآنى را از صورت اصلى خود در تفسير تغيير داده و بر قرائت حفص از عاصم انطباق داده اند كه ناگزير تفاوتهايى را بين معانى آيات با متن پيش آورده است.
در باب تأثير روض الجنان بر تفاسير بعدى، بايد گفت: تأثير آن بر جلاء الاذهان يا تفسير گازر آشكار است، چندان كه تفسير اخير را بايد در واقع خلاصه روض الجنان دانست. اما صاحب جلاء الاذهان هيچ جا به روض الجنان و اين موضوع كه تفسير او در حقيقت چكيده كار ابوالفتوح است، اشاره اى نمى كند. ملا فتح اللّه كاشانى نيز اساس تفسير خود موسوم به منهج الصادقين را بر تفسير گازر نهاد و به اين ترتيب روض الجنان يك بار ديگر در قالبى تازه ارائه شد؛ گرچه به نظر مى رسد كاشانى اصولاً تفسير گازر و روض الجنان را يكى مى پنداشته است.
ابوالفتوح تأليف ديگرى نيز با عنوان روح الاحباب و روح الالباب داشته كه شرح شهاب الاخبار قاضى قضاعى بوده است. نسخه اى از شرح شهاب الاخبار در دانشگاه تهران موجود است كه به گفته دانش پژوه، گويا از ابوالفتوح است؛ ولى محدث ارموى كه نسخه دانشگاه را با نسخه هاى ديگر مقابله و با عنوان كلمات قصار پيغمبر خاتم صلى الله عليه و آله... (تهران 1340ش) چاپ كرد، معتقد است كه چون نسخه مذكور شرحى است كه در 690ق در دست تأليف بوده است، به طور قطع نمى تواند همان شرح شهاب ابوالفتوح بوده باشد. گذشته از آن، حكايت خان علان كه در رياض العلماء از شرح شهاب نقل شده، در اين نسخه نيامده و اين مطلب مؤيد نادرستى انتساب آن به ابوالفتوح است. مجلسى، شهاب الاخبار و شرح آن از ابوالفتوح را در شمار منابع بحارالانوار ياد كرده است.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 162969
صفحه از 504
پرینت  ارسال به