341
شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3

جلد سوم آن قصص است. قصص قرآن تفسير ابوالفتوح را جمع كرده است. جلد سوم، چاپ بيست سال پيش است؛ دنباله قصص، فهرست برخى لغات را هم آورده است.
و امّا درباره آن قصه هاى پندآموزى كه گفتيم در اين تفسير وجود دارد گرچه ممكن است صحيح نباشد، ابتداء عبارت علامه شعرانى مى آوريم:
«شيخ ابوالفتوح از اخبار و آثار و سخنان مشايخ صوفيه و اشعار و كلمات قصار بزرگان بسيار آورده و در قصص انبياى گذشته از عرائس ثعلبى زياد نقل كرده است و چون اخبار ضعيف در عرائس بسيار است و اعتماد بر آن نيست، خواننده تفسير را شگفت آيد كه مردى عالم مانند مؤلف كه اعتماد بر روايات غير ائمه معصومين عليهم السلامرا مطلقاً جايز نمى داند، حتّى اگر از صحاح ستّه باشد، چگونه از كتاب ضعيف اهل سنّت نقل روايت از اهل بيت عليهم السلام مى كند.
امّا از چند جهت بايد او را مصيب شمرد: 1. غالب وقايع به وجه مختلف روايت مى شود و خواننده مى داند كه چون قضيّه را چند گونه روايت كنند، هيچ يك را اعتبار نباشد و مراد نقل قدر مشترك است.
خواننده اين گونه كتاب ها معمولاً اهل علم هستند و در نقل اين قضايا بعيد است كه يك قصه يك جور نقل شده باشد. نوع مطالب تاريخى در كتب مختلف تاريخى با خصوصيّات مختلف نقل مى شود. ايشان مى فرمايد قرينه همراهش هست، مؤلف مى داند كه خواننده خبر دارد كه اين قضيّه منحصر به اين نقل نيست و نقلهاى ديگر هم دارد كه شايد اين يا آن درست باشد. قدر مشترك بين آن نقلهاى مختلف مورد اعتبار است و خصوصياتش قطعى نيست.
2. قصص و حكايات انبياى گذشته منشأ حكمى از احكام شرعى نيست و از آن حلال و حرام استفاده نمى شود و ناقل براى صرف شنيدن، آن را نقل مى كند، نه براى اعتقاد به صحّت آن.


شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
340

دقّت بخواهد. در اين باره باز هم سخن خواهيم گفت.
البته تفاسير فارسى سنّى هم چنين رنگى دارد و گفته مى شود: او هم تحت تأثير آنها قرار گرفته است و اين قبيل داستان ها را در تفسير خود آورده است.
حال ببينيم ابوالفتوح در نوشتن تفسيرش چقدر با روايات سر و كار داشته است. كل رواياتى كه در اين تفسير مطرح است، استخراج شده و عدد بسيار زيادى نيست. معلوم است كه عالم شيعى در تفسير قرآن حتماً بايد به روايات اهل بيت عليهم السلاممراجعه كند. امّا مراجعه ايشان به روايات مثل مجمع و تبيان خيلى كم است؛ يعنى آن طور كه مرحوم فيض و مرحوم علامه طباطبايى در تفسير به روايات تمسك كردند، آنها تمسّك نداشته اند. البته ممكن است بگوييم تفاسير روايى را در اختيار نداشته اند.
دكتر عسكر حقوقى كتابى پيرامون تفسير ابوالفتوح رازى نوشته در سه جلد.
جلد اول مشتمل بر اين فصول است:
1. شرح حال ابوالفتوح؛
2. مختصّات نسخه هاى خطى؛
3. سبك و خصوصيّات دستورى و لغوى و املايى تفسير؛
4. مباحث تاريخى تفسير؛
5. جنبه هاى كلامى ـ فقهى... و بعضى فهرستها را دارد.
در جلد دوم، احاديث اين تفسير را استخراج و شماره بندى كرده است. كل اين جلد 490 صفحه است كه 440 صفحه آن اختصاص به روايات نبوى صلى الله عليه و آله دارد كه 1820 روايت مى باشد و تا شماره 2017، از ائمه عليهم السلام روايت آورده است؛ يعنى در اين بيست جلد، حدود دويست روايت از ائمه عليهم السلام در تفسير وجود دارد. روايات نبوى صلى الله عليه و آله معمولاً همانهايى است كه در تفاسير سنّيها وجود دارد و دست ايشان بود و به تبع نقل كرده اند. و اين نشان مى دهد كه چقدر كم به روايات ائمه عليهم السلاممراجعه كرده اند.

  • نام منبع :
    شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي ج3
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 164237
صفحه از 504
پرینت  ارسال به