آخر بحث مى گويد:
«الحمدللّه والمنه كه به دولت خليفه اين شكسته ناتوان از فضل و مناقب اهل بيت و كفر و زندقه و مخالفت اعداى ايشان آنچه در خاطر داشتم، علانيه و بى خوف و دهشت ظاهر كردم و الزام اعداى دين با حجت و دليل نمودم و هيچ كس از محبان خاندان به اين دولت موفق نشده بود كه اين كنيز ضعيفه شده و اگر خليفه را ملامت نشده، به خدا كه تا منقطع نشوم، اقامه دليل نمايم بر حقيقت مذهب اهل بيت و فضايل ايشان؛ چندان بگويم كه مستمعان را قوّت احصاء نباشد.
يحيى بن خالد برمكى رو به حسنيه كرد و گفت: «شما هيچ تقصير نكرديد و حقيقت مذهب خود را ثابت كرديد. آن گاه يحيى بن خالد و جميع سلاطين و امراء و اعيان از موافق و مخالف، كه از ممالك عالم در آن مجلس حاضر بودند، حسنيه را دعا كردند، تحسين نمودند و آفرين گفتند. در آن روز چهارصد نفر تغيير مذهب خود دادند و طريق اهل بيت اختيار كردند و هارون از آن روز قصد سادات نكرد و متعرّض شيعيان نشد و بفرمود كه حسنيه را ديگر بار خلعتهاى فاخر دادند و نوازش نمود و حسنيه را طلبيد و آهسته او را گفت كه از اين شهر برو. هر كجا كه خواهد، باشد. مبادا كه تو را ضايع كنند. حسنيه و خواجه او هارون را بوسيده، از مجلس وى شكفته و خوشحال بيرون آمدند و پسر عمّ هارون، كه از محبّان خاندان اهل بيت بود و جميع آنهايى كه محبّ بودند، حسنيه را نوازش و بخشش نمودند. ابراهيم شرمنده و روسياه از سر كرسى زرّين به زير آمده... از مجلس بيرون آمده و خلايق بر ايشان تمسخر [كرده] و مى خنديدند و پسر عمّ هارون با ايشان تمسخر مى نمود. و حسنيه با خواجه خود و جمعيت بسيار، پنهانى از شهر بغداد بيرون آمده، متوجه مدينه طيّبه رسول اللّه شدند و خود را به خدمت امام رضا عليه السلام و باقى سادات اهل بيت رسانيدند». ^۱

براى هنر است. اين جا داستان قالب يك مناظره عقيدتى كه براى حكومت صفوى جنبه حياتى داشت (يا دست كم چنين ادعا مى كرد) قرار مى گيرد؛ هنر متعهّد است و هدف دار».
به هزار و يك شب برگرديم. تودّد به ترتيب، فقيه، محدث، قارى، طبيب، منجّم و حكيم فيلسوف را مغلوب مى سازد و جامه شان را مى كند تا نوبت به نظام مى رسد:
«به سوى او بيامد و گفت: مرا چون ديگران گمان مكن. كنيز گفت: بلى مرا يقين شد كه تو مغلوب هستى، از آنكه تو خودبينى كردى و خداى تعالى مرا نصرت خواهد داد تا جامه تو را بكنم. اگر كسى مى فرستادى كه از براى تو جامه ديگرى بياورد، صلاح تو در آن بود. نظام گفت: به خدا سوگند بر تو غلبه كنم و تو را رسواى خاصّ و عامّ سازم. كنيز به او گفت: كفّاره سوگند آماده كن...».
و شروع به سؤال و جواب مى كنند و آخر نظام هم خواه ناخواه مغلوب مى گردد. آن گاه نوبت شطرنج باز و نراد است كه به تودّد ببازند و بالاخره كنيز، يك پنجه هم عود مى نوازد و حاضران را به نشاط مى آرد؛ چنان كه خليفه به نشاط مى آيد و بى اختيار تحسينش مى كند: «بارك اللّه فيك؛ يعنى خدا تو را خير دهاد و استاد تو را بيامرزاد»! و به كنيزك مى گويد: هر چه خواهى از من تمنا كن. «كنيزك گفت: تمناى من اين است كه مرا به خواجه خود رد كنى». خليفه او را به خواجه اش برگرداند و پنج هزار دينار به كنيز جايزه داد و يك صد هزار دينار به خواجه اش و خواجه اش را «به منصب نديمى بنواخت». ^۱
طرف بحث حسنيه عمدتا ابراهيم نظام ^۲ و گاه ابراهيم بن خالد عونى است. ^۳ قاضى ابويوسف و شافعى هم سايه وار در صحنه چهره اى مى نمايند و غايت مى شوند. حسنيه، ابراهيم نظام را خوار و خفيف و مغلوب و مجاب مى سازد و در