اما كتاب يوحناى ذمى در جست وجوى حقيقت را مرحوم ابوالفتوح رازى، (صاحب تفسير) تأليف كرده است؛ چنان كه صاحب كتاب رياض العلماء در اين باره شك نمى كند. ۱
ضمنا بايد توجه داشت كه ابوالفتوح رازى، كتاب حسنيه را به عربى تأليف كرده؛ اما كتاب يوحناى ذمى را به فارسى نوشته است. و اينك اين رساله حسنيه، كه در دسترس است و در آخر كتاب حليه المتقين به طبع رسيده، ترجمه عربى كتاب حسنيه است. ۲
مترجم كتاب حسنيه شخصى است به نام «مولا ابراهيم استرآبادى» كه درباره ترجمه اين كتاب در مقدمه مى نويسد:
«در سنه 958 هجرى پس از سفر حج به شام رفتم. در دمشق، رساله حسنيه را در حضور يكى از بزرگان شيعه شام يافتم. پس از مطالعه مجذوب آن شده، به طورى كه آن را ترجمه كردم و به عنوان بهترين ارمغان به بلاد ايران آوردم و آن را در دسترس مردم قرار دادم (و در سنه 1287 هجرى قمرى كتاب حسنيه در آخر حليه المتقين به طبع رسيد)». ۳
مرحوم حاج آقا بزرگ در كتاب الذريعه (ج 7، ص 20) مى نويسد: نسخه ديگرى از ترجمه كتاب حسنيه را در نجف اشرف ديدم كه در اولش نوشته بود: «ترجمه الورع المشهور الآقا ضياء الدين الذى ظفر بالنسخة و أتى بها إلى ايران و اشتهرت فى مدة قليلة»؛ يعنى اين كتاب ترجمه شخصى متدين و پرهيزكار معروف به آقا ضياءالدين است كه به كتاب حسنيه دست يافت. آن را به ايران آورد و در مدت كوتاهى اين كتاب شهرت پيدا كرد.
1.اعيان الشيعه، ج ۲۴، ص ۳۳۸، ط اتقان دمشق.
2.اقدام علامه مجلسى به اين امر، دليل روشنى بر اهتمام ايشان به نشر مناظرات حسنيه است.
3.الذريعة الى تصانيف الشيعة، ج ۴، ص ۹۷.
