113
مأخذ شناسي رجال شيعه

ابرز حسينى حلّى ، سيّد حسين (ق 11) .

226 . زبدة الأقوال فى خلاصة الرجال . مؤلّف ، تنها ثقات امامى مذهب و غير امامى و ممدوحانى را كه امامى مذهب باشند ، را در اين تأليف گرد آورده است و اسامى مشترك را مشخّص كرده است .
همچنين طبقات راويان ، توثيق ، تصحيف و احيانا ردّ قدح از راوى و تاريخ تولّد و وفات را در مورد راويان ذكر كرده است .
در شرح حال هر يك از راويان ، امام يا امامانى كه راوى با ايشان معاصر بوده ، ذكر شده اند ؛ امّا در صورتى كه رواى از غير معصوم روايت دارد ، تنها در مواردى كه در تمييز راوى به نام استاد او نياز باشد ، تذكّر داده است .
همچنين راويانى كه به صراحت توثيق و يا مدح نشده اند ، بلكه به صورت ضمنى يا اشاره اى مدح شده اند نيز به عنوان ممدوح ، آورده شده است .
بر اين اساس ، نام كسانى كه در رجال النجاشى و الفهرست شيخ طوسى در بين مصنفان شيعه آمده و تصنيف يا تصنيفاتى از آنها گزارش شده است و تضعيف هم نشده اند ، به ممدوحان ملحق شده است .
مؤلّف بر اين مطلب استدلال كرده كه منصف بودن ، خود نشانه عالم بودن است ؛ چه آن كه هر مصنّفى عالم است و عكس آن صادق نيست و بديهى است كه عالم بودن ، خود يك مدح شمرده مى شود . مؤلّف در اين كتاب ، به صراحت از منابع و مصادر نام مى برد و از رمزهاى آنها استفاده نمى كند .
كتاب به عدد حروف الفبا در 28 فصل و يك فصل در كنيه ها و نسب و القاب ، سامان يافته و در هر فصل ، اسامى شبيه در باب مستقل قرار گرفته است و افراد همنام در يك باب ذكر شده اند .
خاتمه كتاب ، مشتمل بر ده فايده است كه عبارت اند از :
1 ـ «عدة» در الكافى كلينى ؛
2 ـ مراد از ابو جعفر و ابو القاسم در اسناد التهذيب ؛
3 ـ تنبيهات ابن داوود در رجالش ؛
4 ـ وكلاى ممدوح و مذموم هر امام ؛
5 ـ روايات بيان شده در سفراى ممدوح در حال غيبت ؛
6 ـ مذمومانى كه ادّعاى باب بودن براى امام عصر(عج) را داشته اند ؛
7 ـ ثقاتى كه از طرف سفرا ، داراى توقيع اند ؛
8 ـ طُرُق شيخ طوسى و شيخ صدوق ؛
9 ـ روايات مستخرج از رجال الكشّى در اقوام ، فرق و مذاهب ؛
10 ـ طرق علاّمه حلّى به شيخ طوسى ، صدوق ، كشّى و نجاشى .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 12 ، ص 19 ، ش 121) ، اين كتاب را با همين عنوان و نيز با عنوان رجال ابن الأبرز (ج 10 ، ص 83 ، ذيل ش 147) فهرست نموده است .
نسخه هاى خطّى اين كتاب ، در كتاب خانه هاى ايران موجود است .


مأخذ شناسي رجال شيعه
112

استر آبادى ، محمّد على بن احمد (1010 ـ 1094 ق) .

224 . المشتركات فى الرجال .
الذريعة ، ج 21 ، ص 40 (ش 3857) .
در كتاب هاى تكملة نقد الرجال و روضات الجنات ، در شرح حال عناية اللّه قهپايى ، به نام اين كتاب اشاره شده است .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10 ، ص 134) ، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد على هم فهرست نموده است .

حويزى ، فرج اللّه بن محمّد (1031 ـ 1100 ق) .

225 . ايجاز المقال فى معرفة الرجال .
الذريعة ، ج 2 ، ص 487 (ش 1909) .
اين كتاب ، در چهار جلد تأليف شده است و هم اكنون ، تنها جلدهاى سوم و چهارم در دسترس اند .
جلد اوّل تا سوم ، مشتمل بر فهرست اسامى رجال ، به همراه ضبط اسامى و شرح حال آنهاست كه در دو قسمت ، شامل رجال شيعه و اهل سنّت تنظيم شده است . مؤلّف ، همچنين شرح حال علماى قبل از خود و هم عصر خويش را بيان نموده است .
جلد سوم كتاب ، شامل حرف «ميم» تا آخر حرف «ياء» است و جلد چهارم ، به عنوان خاتمه كتاب ، در بردارنده چند فصل و فوايد رجالى است .
فصل هاى مختلف كتاب ، در بردارنده مباحثى در كنيه ها ، القاب ، بررسى معنا و مفهوم اصطلاحاتى است كه در كتاب هاى رجالى آمده است . برخى از اين اصطلاحات عبارت اند از تعبير : «ثقة ، ثقة» ، «مذاهبهم مضطربة» ، «ليس بذاك» ، «لابأس به» ، «قريب الأمر» ، «ضعيف» ، «مختلط» ، «مضطرب» ، «يروى عن الضعفاء» ، «يضع الحديث» ، «وعليه اللعنة» و «انّه ليس بشى ء» .
سپس چند فايده رجالى مطرح شده است كه عبارت اند از :
فهرست تأليف هاى شيعه كه از كتاب هاى رجال النجاشى و الفهرست شيخ طوسى تهيه شده اند ؛
معرّفى بعضى از مشاهير رجالى كه اغلب از عامه اند ؛
معرّفى بعضى از بزرگان صحابيان و تابعيان و تابعيانِ تابعيان .
در آخر كتاب ، چند اجازه مشهور آورده شده است .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10 ، ص 140) ، اين كتاب را با عنوان رجال الشيخ فرج اللّه هم فهرست نموده است .
نسخه هاى خطّى اين كتاب ، در كتاب خانه هاى ايران موجود است .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي رجال شيعه
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1381
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 16740
صفحه از 368
پرینت  ارسال به