هزار جريبى ، محمّد على (1188 ـ 1245 ق) .

341 . السراج المنير .
الذريعة ، ج 12 ، ص 162 (ش 1083) .
اين كتاب ، مشتمل بر بيان فوايد رجالى است و در كتاب روضات الجنات ، نام اين كتاب را در فهرست آثار اين مؤلّف ، آمده است .
نسخه خطّى اين كتاب ، در كتاب خانه هاى ايران موجود است .

مجتهد ، محمّد اسماعيل (زنده در 1245 ق) .

342 . معيار التميز فى شرح الوجيز .
الذريعة ، ج 21 ، ص 278 (ش 5054) .
اين كتاب در شرح كتاب الوجيزة ى ملاّ محمّد باقر مجلسى نوشته شده است .
محقّق تهرانى مى گويد كه نام اين كتاب ، در فهرست آثار مؤلّف ، در حاشيه آخر كتاب العقيدة الوحيدة ى او آورده شده است . ايشان در الذريعة (ج 10 ، ص 96 ، ش 190) ، اين كتاب را با عنوان رجال المولى محمّد اسماعيل هم فهرست نموده است .

موسوى خوانسارى ، سيّد محمّد مهدى بن حسن (م 1246 ق) .

343 . رسالة فى أحوال أبى بصير .
الجوامع الفقيهة . تهران : انتشارات جهان ، ص 64 ـ 106 .
اين رساله شامل مقدّمه ، پنج فصل و يك خاتمه است .
مقدّمه ، مشتمل بر فهرستى از عناوين مورد بحث در رساله است .
متن رساله ، در بردارنده پنج فصل است و عنوان هر فصل ، نام يكى از راويانى است كه داراى كنيه ابو بصير هستند . در هر فصل ، مؤلّف شرح حال ، نظر علماى علم رجال ، روايات و ديگر مطالبى كه در شناخت عنوان ذكر شده مؤثّر است ، مطرح كرده و مورد بحث و بررسى قرار داده است .
عناوين ذكر شده در هر فصل عبارت اند از :
فصل اوّل ، يوسف بن حرث ؛
فصل دوم ، حمّاد بن عبد اللّه ؛
فصل سوم ، عبد اللّه بن محمّد اسدى ؛
فصل چهارم ، ليث بن بخترى ؛
فصل پنجم ، ابو بصير يحيى .
مؤلّف در فصل چهارم و پنجم به دليل آن كه اين دو راوى ، محور اختلاف اند ، مباحث گسترده اى را مطرح مى نمايد .
فصل چهارم (ليث بن بخترى) ، شامل ده مبحث است كه در مجموع عبارت اند از :
بررسى شرح حال راوى ، راوى و مروى عنه ، جايگاه راوى در حديث ، كنيه او ، توثيق او ، روايات ذكر شده در ذمّ راوى و قول شيخ طوسى در مورد وى .
فصل پنجم (ابو بصير يحيى) ، شامل دوازده مبحث است كه عبارت اند از :
نام پدر ؛
نظر علماى رجال درباره او ؛
كنيه او ؛
اسامى ائمه اى كه از آنها روايت دارد .
اين راوى غير از يحيى بن قاسم حذاء واقفى است ؛
جواب رواياتى كه در وقف وى آمده است ؛
وى ناووسى و مخلّط نيست ؛
عدم قدح كثيرى از علماى رجال و فقه در مورد وى ؛
ادّله وثاقت ؛
احاديث وى احقّ به استصحاح از احاديث ليث مرادى است ؛
ادله حمل ابو بصيرِ مطلق بر اين مورد .
مؤلّف در خاتمه كتاب ، مطرح مى نمايد كه ابو بصيرِ مطلق در اسناد روايات ، منصرف بر راوى پنجم (يعنى ابو بصير يحيى اسدى) است .
محقّق تهرانى در مصفّى المقال (ص 469) ، اين كتاب را با عنوان عديمة النظير و نيز در الذريعة (ج 4 ، ص 148 ، ش 724) با عنوان ترجمة أبى بصير و نيز رجال السيد مهدى (ج 10 ، ص 153) فهرست نموده است .