موسوى خويى ، سيّد ابوالقاسم (1317 ـ 1413 ق) .
672 . معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة . بيروت ، 1403 ق ، 23 ج ، سوم .
اين كتاب ، مشتمل بر مطالب زير است :
مقدّمه مؤلّف ، در ويژگى هاى اين كتاب ، همراه با چند مقدّمه كه اين مباحث را مورد بررسى قرار داده اند :
مقدّمه اوّل : نياز به علم رجال ؛
مقدّمه دوم : چگونگى اثبات وثاقت يا حسن راويان ؛
مقدّمه سوم و چهارم : توثيقات عامّه ؛
مقدّمه پنجم : بررسى احاديث كتب اربعه ؛
مقدّمه ششم : بررسى كتاب هاى اصلى علم رجال .
متن كتاب ، شامل مباحث ذيل است : اسامى راويان كتاب هاى چهارگانه حديثى شيعه و كسانى كه نامشان در منابع اصلى رجال بوده است به ترتيب حروف الفبا ، با ذكر احوال هر راوى تنظيم شده اند . در مواردى كه يك راوى ، تحت عنوان هاى مختلف آورده شده است ، شرح حال اين راوى ، در ذيل يكى از عناوين معروف وى بيان شده است و عنوان هاى ديگر به آن عنوان ، ارجاع داده شده اند .
در شرح حال هر عنوان ، ابتدا آراى رجاليان متقدّم و نقل قول منابع اصلى رجال ذكر شده است . همچنين فهرستى از راوى و مروى عنه هر راوى ، همراه با آمار روايات هاى وى در كتب اربعه ، ارائه شده است .
اختلاف تعبير از يك راوى در كتاب هاى مختلف ، با عنوان «اختلاف كتب» و اختلاف تعبير از يك راوى در نسخه هاى يك كتاب ، با عنوان «اختلاف نسخ» مشخّص شده است .
مؤلّف كتاب ، در پايان بسيارى از شرح حال ها ، ديدگاه خود را مطرح نموده است .
در ذيل هر عنوان ، نشانى روايت هاى آن راوى در كتب اربعه در صورتى كه مختصر باشند (مثلاً بين پنج تا ده نفر) آورده شده است ؛ وگرنه در پايان هر جلد ، به دنبال عنوان «تفصيل طبقات الرواة» ، تفصيل طبقات راويان در آن جلد ، با بيان فهرست نشانى هاى راوى و مروى عنه هر يك از راويان ، مشخّص شده است .
فهرست هاى تهيه شده بر اين كتاب عبارت اند از :
دليل معجم رجال الحديث ، محمّد سعيد طريحى .
المعين على معجم رجال الحديث ، سيّد محمّد جواد حسينى بغدادى .
المفيد من معجم رجال الحديث ، محمّد جواهرى .
كه قبلاً معرّفى شدند .
همچنين عبد الهادى فقهى زاده ، مقدّمه هاى اين كتاب را با عنوان درآمدى بر علم رجال ، ترجمه كرده و به طور مستقل ارائه نموده است .
چاپ ديگر : تهران ، مركز نشر الثقافة الإسلاميّة ، 1413 ق ، 24 ج ، پنجم .
اين كتاب ، مشتمل بر همان خصوصياتى است كه در معرّفى چاپ اوّل همين كتاب به آنها اشاره شد ، به همراه ويژگى هاى خاصّى كه به آنها اشاره مى شود :
عبد الصاحب خويى در مقدمه چاپ پنجم متذكّر شده است كه : از ويژگى هاى اين چاپ ، آن است كه در محتوا و شكل كتاب ، تجديد نظرهايى اعمال شده است .
تجديد نظرهاى موجود در محتواى كتاب ، عبارت اند از :
به دنبال عدول مرحوم خويى رحمه الله از توثيق راويان كتاب كامل الزيارات ، به توثيق مشايخ بلاواسطه ابن قولويه ، در بعضى از مبانى رجالى و اصول عامّه موجود در مقدّمه كتاب تغييراتى حاصل شد كه موجب تغيير اعتبار بعضى از رجال حديث ، از جهت توثيق و تضعيف گرديد .
اين تغييرها شامل : بيان شرح حال هاى جديد ، اضافه كردن مطالبى در ابواب اختلاف كتب و اختلاف نسخ و طبقات راويان است .
در تغييرهاى موجود در شكل كتاب ، مى توان به تصحيح ويرايش كتاب و ارائه آن در 24 جلد ، اشاره نمود .
673 . در آمدى بر علم رجال . ترجمه : عبد الهادى فقهى زاده ، تهران : امير كبير ، 1376 ش ، 107 ص ، اوّل .
كتاب در بردارنده مطالب زير است :
مقدّمه مترجم در مورد علم رجال ، و بررسى ويژگى هاى كتاب معجم رجال الحديث و زندگى نامه مرحوم سيّد ابوالقاسم موسوى خويى تأليف شده است .
متن كتاب ، مشتمل بر ترجمه فارسى مقدّمه هاى ششگانه كتاب معجم رجال الحديث است .
