نجاشى اسدى كوفى ، ابوالعباس احمد بن على بن احمد بن عباس (372 450ق)
125 . رجال النجاشى ، تحقيق : سيّد موسى شبيرى زنجانى ، قم : مؤسسة النشر الإسلامى ، 1418 ق ، 496 ص ، ششم .
اين كتاب ، يكى از چهار كتاب اصلى علم رجال است و به دليل اعتبار آن ، از ديرباز ، مورد مراجعه و استناد بوده است .
نام اصلى كتاب ، فهرست أسماء مصنّفى الشيعة است ؛ امّا به رجال النجاشى مشهور شده است .
مؤلّف در مقدمه مختصر خود ، انگيزه اش از تأليف اين كتاب را كلام سيّد مرتضى (مشهور به علم الهدى) بيان داشته كه گفته است : مخالفان ما اظهار مى دارند كه شما صاحب بزرگان و تأليفاتى نيستيد . به همين دليل ، مؤلّف اين كتاب را در بيان فهرست اسامى مؤلّفان شيعه و غير شيعه كه در مورد شيعه كتاب نوشته اند ، بر اساس ترتيب حروف الفبا ، در دو جزء تنظيم نموده است . جزء اوّل ، از حرف «الف» تا «ظ» ، و جزء دوم ، از حرف «عين» تا «ى» ادامه مى يابد و به ذكر كنيه اشخاصى كه به كنيه مشهورند ، خاتمه مى يابد .
شايان ذكر است كه مؤلّف ، قبل از شروع حرف «الف» ، شرح حال شش نفر از مؤلّفانى را كه در صدر اسلام مى زيسته اند ، به طور مستقل آورده است . در شرح حال مؤلّفان ، نام ، كنيه ، لقب ، نسب ، قبيله ، محلّ تولد و سكونت ، خاندان ، طبقه ، تاريخ حيات ، مذهب ، توثيق يا تضعيف ، مدح يا ذم ، تعداد احاديث و فهرست تأليف ها مشخّص شده است .
در بيان طبقه مؤلّفان ، نجاشى به منظور شناخت مؤلّف و تميز وى از ديگران ، امام يا امامان و راويان مهمّى را كه از آنها روايت دارند ، مشخّص نموده است .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 16 ، ص 376 ، ش 1746) اين كتاب را با عنوان فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ومصنّفاتهم و ابن حجر عسقلانى در لسان الميزان ، با عنوان
رجال الشيعة فهرست نموده اند .
چاپ هاى ديگر اين كتاب عبارت اند از :
1 ـ الرجال ، تهران : مركز نشر كتاب ، 360 ص ، رقعى .
2 ـ رجال النجاشى ، تحقيق و مقدّمه : محمّد هادى يوسفى غروى ، سنگى ، رقعى .
3 ـ بمبئى : 1317 ق ، سنگى .
4 ـ تحقيق : محمّد جواد نايينى ، مقدّمه : جعفر سبحانى ، بيروت : دارالأضواء ، 1408 ق ، 2 ج .
حاشيه هايى كه بر كتاب رجال النجاشى نوشته شده عبارت اند از :
حاشيه محمّد بن حسين حارثى عاملى (شيخ بهايى) (م 1031ق) .
حاشيه امير نجم الدين (م ق 11) ، كه با عنوان رجال الأمير نجم الدين آمده است .
حاشيه عناية اللّه قهپايى (م ق 11) .
حاشيه احمد بن صالح بحرانى قطيفى (م 1315ق) .
حاشيه ابو الفضل نورى تهرانى كلانترى (م 1316ق) .
حاشيه سيّد حسين طباطبايى بروجردى (م 1380ق) .
حاشيه محمود درياب نجفى .
شرح سيّد محمّد على موحد ابطحى ، با عنوان تهذيب المقال فى تنقيح كتاب الرجال .
«ترتيب»هاى تأليف شده بر رجال النجاشى عبارت اند از :
ترتيب عناية اللّه قهپايى (م ق 11) .
ترتيب محمّد تقى خادم انصارى (م ق 11) .
ترتيب داوود بن حسن بحرانى (م ق 12) .
