حلّى ، حسن بن يوسف بن مطهّر (648 ـ 726 ق) .

144 . إيضاح الاشتباه ، تحقيق : محمّد الحسّون ، قم : مؤسسة النشر الإسلامى ، 1411 ق ، 392 ص ، اوّل .
اين كتاب ، مشتمل بر ضبط اسامى راويان و رجال حديث است كه بر اساس حروف الفبا تنظيم شده است .
محقّق ، شرح حال مختصرى از هر شخص را در زير نويس آورده است و در آخر كتاب ، فهرست هاى متعددى جهت تسهيل دستيابى به اطلاّعات كتاب ، آورده است .
در شرح اين كتاب ، مرحوم محمّد بن محسن فيض كاشانى (م ق 12) ، كتاب نضد الإيضاح را تأليف نموده است .
مرحوم جعفر بن حسين موسوى خوانسارى (م 1158 ق) ، در ترتيب اسامى راويان ، كتاب تتميم الإفصاح فى ترتيب إيضاح الإشتباه را تأليف نموده است .
145 . رجال العلاّمة الحلى ، تحقيق : سيّد محمّد صادق آل بحر العلوم ، قم : مكتبة الرضى ، 1402 ق ، 296 ص .
چاپ دوم : خلاصة الأقوال فى معرفة الرجال ، تحقيق : جواد قيّومى ، قم : مؤسسة نشر الفقاهة ، 1417 ق ، 507 ص ، اوّل .
اين كتاب ، مشتمل بر دو قسمت و يك خاتمه است .
قسمت اوّل ، شامل راويانى است كه روايت آنها قابل اعتماد است و در نزد مصنّف ، ترجيح در قبول روايت آنهاست .
قسمت دوم ، شامل راويانى است كه روايت هاى آنها مترود و متروك شده اند و يا مصنّف در قبول آنها توقّف كرده است .
هر يك از اين دو قسمت ، بر اساس حروف الفبا تنظيم شده اند . خاتمه كتاب ، شامل ده فايده رجالى است كه عبارت اند از :
افرادى كه مشهور به كنيه اند ؛
تمييز مشتركات ؛
مراد از «عدّة» در كافى و كتاب هاى شيخ صدوق ؛
مستثنيات ابن وليد از كتاب نوادر الحكمة ؛
تاريخ ميلاد حضرت مهدى(عج) و ذكر وكلاى خاص آن حضرت ؛
جماعتى از مذمومان كه شيخ طوسى آنها را ذكر كرده است ؛
افرادى كه توقيع ائمه عليهم السلام در مدح آنها وارد شده است ؛
موارد صحيح و ضعيف در طُرُق شيخ طوسى و شيخ صدوق ؛
توهّم عدّه اى بر اين كه مراد از حمّاد بن عيسى در مواردى كه ابراهيم بن هاشم از وى روايتى نقل مى كند ، همان حمّاد بن عثمان است ؛
طُرُق متعدّد مصنّف به شيخ طوسى و شيخ صدوق و ابو عمر كشّى و احمد بن عبّاس نجاشى .
ميرزا لطفعلى تبريزى شيرازى (م 1350 ق) در تكميل اين كتاب ، مستدرك خلاصة الرجال را تأليف نموده است .
منظومه خلاصة الخلاصةى محمّد جواد خراسانى در نظم اين كتاب است .
بر اين كتاب حاشيه هايى نوشته شده است كه عبارت اند از :
حاشيه سيّد على بن عبد الكريم حسينى نيلى نجفى (ق 9) .
حاشيه زين الدين بن على بن احمد شامى عاملى (شهيد ثانى) (م 966 ق) .
حاشيه عز الدين حسين بن عبد الصمد حارثى عاملى (م 984 ق) .
حاشيه سيّد محمّد بن على بن حسينى عاملى (صاحب المدارك) (م 1009 ق) .
حاشيه حسن بن زيد الدين عاملى ، صاحب المعالم (م 1011 ق) .
حاشيه نور اللّه شوشترى (955 ـ 1019 ق) .
حاشيه سيّد ماجد بن هاشم بحرانى حَفصى (م 1028 ق) .
حاشيه محمّد بن حسن بن زين الدين عاملى شامى (محمّد سبط) (م 1030 ق) .
حاشيه بهاء الدين محمّد بن عز الدين حسين عاملى (م 1031 ق) .
حاشيه مساعد بن بديع بن حسن حويزى (ق 11) .
حاشيه سليمان بن عبد اللّه ماحوزى (م 1121 ق) .
«تلخيص»هاى تأليف شده از اين كتاب عبارت اند از :
تلخيص زين الدين شامى عاملى (شهيد ثانى) (م 966 ق) .
تلخيص محمّد رضا موسوى شيرازى (زنده در 1300 ق) با عنوان الوجيزة فى الرجال .
تلخيص محمّد جواد اصفهانى (م 1312 ق) .
تلخيص محمّد جواد حسين آبادى (ق 14) .
تلخيص محمّد جواد خراسانى (معاصر) .
همچنين «ترتيب»هايى بر اين كتاب تأليف شده كه عبارت اند از :
ترتيب على بن حيدر على منعل قمى (م ق 10) با عنوان نهاية الآمال .
ترتيب عزيز اللّه مجلسى (م 1074 ق) .
ترتيب فخر الدين طُرَيحى (م 1085 ق) .
در ترجمه اين كتاب ، محمّد باقر تبريزى (م ق 12) ترجمه خلاصة الأقوال را تأليف نموده است .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج 10 ، ص 133) ، اين كتاب را با عنوان رجال العلاّمة الحلّى هم فهرست نموده است .
146 . كشف المقال فى معرفة أحوال الرجال .
الذريعة ، ج 18 ، ص 63 (ش 689) .
اين كتاب ، مشتمل بر اقوالى در مورد راويان حديث و مصنّفان از متقدّمان است . مؤلّف ، همچنين احوال متأخّران و معاصران زمان خود را مورد بحث و بيان قرار داده است . شايان ذكر است كه اين كتاب ، مشهور به الرجال الكبير است .
محقّق تهرانى به وجود احتمالى نسخه اى از اين كتاب ، اشاره نموده است .
علاّمه حلّى در مقدّمه خلاصة الأقوال خويش ، به نام اين كتابْ اشاره نموده است .