بر اين وزن است چنان كه گفته اند:

اج ته وذ كردن و وذ بردن اج من وج ته خوناوه دادن خوردن اج من
ور بنالم ته وانالم مكر كوشكج ته شمشير خوش بى گردن اج من.
و باعث كلى و داعيه اصلى بر نظم اين وزن ثقيل و بحر مستحدث در سلك اوزان قديم و بحور مشهور آن بود كه كافه اهل عراق را از عالم و عامى و شريف و وضيع به انشاو انشاد ابيات فهلوى مشعوف يافتم و به اصغا و استماع ملحونات آن مولع ديدم، بل كه هيچ لحن لطيف و تأليف شريف از طرق اقوال عربى و اغزال درى و ترانه هاى مبهج و دستانهاى مهيج، اعطاف ايشان را چنان در نمى جنباند و دل و طبع ايشان را چنان در اهتزاز نمى آورد كه:

لحن او را من و بيت فهلوى زخمه رود و سماع خسروى (بندار)
و اگر چه بيشتر فهلويات به معانى غريب آراسته است و به نغمات مرّق مطرب پيراسته، به واسطه اين بحر كه در ميان خلق شهرت ندارد و در جزو آن به بحر هزج مى ماند اغلب مقطعات آن مختلف التركيب مختل الاجزاء مى افتد، و بدين سبب از منهج صواب و جاده مستقيم منحرف مى شود، چه بيشتر فهلوى گويان بحر هزج و بحر مشاكل را در هم مى آميزند ومصراعى از اين و مصراعى از آن برهم مى بندند. چنان كه گفته اند:

خورى كو زهره نى كش سا ببوسم نيم آن دست رس كش پا ببوسم
بواژى كو كوامش خانها پاوش خودا بشم آن خا ببوسم.

كه به گفته دولتشاه در سه زبان فارسى و عربى و ديلمى يا رازى شعر گفته باشد؛ زيرا دانايى او به زبان فارسى و رازى كه به شهادت اشعار باقى مانده مسلم است و آشنايى به ادبيات عرب در آن زمان كه صاحب بن عباد مشوق اهل فضل و ادب بوده براى شعرا و فضلاى آن عصر يك امر عادى محسوب مى شده است و همين ديوان بندار بوده كه معاصرين ظهيرالدين فاريابى با شعر او مقايسه مى كرده اند و ظهير از اين موضوع رنجيده بدان كسى كه سخن بندار را وحى مى پنداشته در اين قطعه گوشه مى زند:

شعر بندار كه گوئى به حقيقت وحى است،آن حقيقت بر اين بنده مجاز است، آرى؛
در نهانخانه طبعم به تماشا بنگرتا ز هر زاويه اى عرضه دهم بندارى.
بديهى است اين مقايسه بى شك در ميان اشعار فارسى درى بندار با گفتار ظهير بوده است.

2. سخن بندار

سخنان او به زبان رازى نيز به اندازه اى شهرت داشته كه در آغاز قرن هفتم هجرى مورد تتبع و انتقاد همشهرى اديب او شمس قيس رازى قرار گرفته و در كتاب المعجم خويش به تفصيل از عيوب سخن بندار سخن رانده است.
و چون اين بحث از نظر ادبى و تاريخى قابل ملاحظه است مقام را مقتضى نقل آن يافته بعينه با اندك تلخيصى از كتاب المعجم نقل مى كند. نخست شمس قيس اهميت موضوع فهلويات را بدينسان خاطر نشان مى كند:
بحر مشاكل از بحور مستحدث است و آن را بحر اخير نيز گويند وبرخى متكلفان بر اين وزن بيتى چند تازى گفته اند و اشعار فهلوى در بن بحر بيش از اشعار درى است و اجزاء آن از اصل فاعلاتن مفاعيلن مفاعيلن دو بار فاعلاتن مفاعيل مفاعيل آيد..................... و بعضى فهلويات صحيح