مآخذ

ابن ابى الحديد، عبد الحميدبن هبه الله، شرح نهج البلاغة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره، 1379 ق / 1959 م؛ ابن بابويه، محمدبن على، كمال الدين و تمام النعمة، به كوشش على اكبر غفارى، تهران، 1390 ق / 1970 م؛ ابن شهر آشوب، محمد بن على. معالم العلماء، نجف، 1380 ق / 1960 م؛ اشعرى قمى، سعدبن عبدالله، المقالات و الفرق، به كوشش محمدجواد مشكور، تهران، 1361 ش؛ سيد مرتضى، على بن حسين، الشافى فى الامامة، تهران 1410 ق ؛ صاحب فصول، محمد حسين بن محمد رحيم، الفصول الغروية، تهران، 1270 ق ؛ طوسى، محمد بن حسن، فهرست، به كوشش آلويس اشپرنگر و محمود راميار، مشهد، 1351 ش ؛ محقق حلى، جعفر بن حسن، معارج الاصول، قم، 1403 ق ؛ نجاشى، احمد بن على، رجال، به كوشش موسى شبيرى زنجانى، 1407 ق/ 1986 م.
* * *
در باره ابن قبه رازى به منابع زير هم مراجعه شود:
1. مكتب در قلمرو تحول، حسين مدرسى طباطبائى، چاپ امريكا.
2. دايرة المعارف تشيع، ج 1، ص 358، «ابن قبه رازى».

ابن قبه رازى (2) ^۱

ابن قبه رازى از متكلمين و دانشمندان بزرگ شيعه اماميه در نيمه اول سده چهارم هجرى، و داراى انديشه اى ژرف و آثار قلمى پربار و سليقه اى نيكو، و قدرت استدلال كلامى، و نيروى مناظره علمى مهمى بوده است.

ابوالقاسم بلخى در بلخ رفتم و كتاب الانصافابن قبه را به او دادم. او بر اين كتاب نقضى نوشت به نام المسترشد فى الامامة؛ به رى بازگشتم و كتاب را به ابن قبه دادم و او بر آن ردّى نوشت به نام المستثبت فى الامامة و چون آن را نزد بلخى بردم، آن را با نقض المستثبت پاسخ داد، اما وقتى كه به رى رسيدم ابن قبه از دنيا رفته بود (همو،376). از الانصاف كه از مراجع ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه(1/206) بوده و او بخشى از خطبه شقشقيه را در آن كتاب ديده است، جز پاره اى كه در الشافى سيدمرتضى(2/126 ـ 127) آمده، چيزى نمانده است.
پاره اى ديگر از نوشته هاى ابن قبه را در كمال الدين ابن بابويه (1/51 ـ 60،94 ـ 126) مى يابيم كه حاكى از برخوردهاى كلامى وى با دو تن از متكلمان ديگر مذهبها است كه اين دو بر اعتقاد اماميه در مورد مسأله غيبت دوازدهمين امام (ع) خرده گرفته اند. ابوالحسين على بن احمد بن بشار يكى از آنهااست كه به فرقه اى منسوب است به نام جعفريّه خُلّص (اشعرى، 101) و ديگرى ابوزيد علوى متكلم زيدى است كه ابن قبه به نقد آراى او پرداخته است. ابوزيد علوى در اثبات مذهب خود و ردّ مذهب اماميه كتابى پرداخته است به نام الاشهاد و ابن قبه بر آن ردى به نام نقض كتاب الاشهاد نوشته (ابن شهر آشوب، 95 ـ 96؛ قس: نجاشى، 375) كه ابن بابويه در كتاب ياد شده، از آن نقل كرده است. ابن قبه در اين رساله اشكالهاى ابوزيد را يك به يك آورده و به آنها پاسخ داده است.
محقق حلى (د 676 ق) در معارج الاصول (ص 141) در مسأله جواز عقلى تعبد به خبر واحد، نظر ابن قبه را، در آثار كلاميش، مبنى بر عدم جواز نقل و رد مى كند (نيز نك: صاحب فصول، فصل جواز تعبد به خبر واحد).
افزون بر كتابهاى ياد شده، آثار ديگرى نيز به نامهاى الرد على ابن على الجبائى، كتاب التعريف و المسألة المفردة فى الامامة از ابن قبه ياد كرده اند (نجاشى، همانجا؛ طوسى، 1/29).