نيز براى احتمال دوم باز گذاشته است.
* * *
نگارنده پس از استقرا در باب نسخه ها و دستيابى به برخى از مهم ترين آنها (كه زمانى مديد به طول انجاميد) به اين نتيجه رسيد كه نسخه تفسير بحر الحقايق كه گاه تأويلات نجميّه نيز خوانده شده است (پذيرش احتمال پنجم)، بى شك (از آغاز تا پايان سوره طور) از آنِ شيخ نجم الدين رازى است و لاغير (پذيرش احتمال دوم).
براين مدّعا ده دليل و قرينه آورده شده كه چهار دليل از درون متن بحرالحقايق استخراج شده (دلايل درون متنى) و شش دليل ديگر از بيرون متن و به كمك قراين ديگر، به دست آمده است (دلايل بيرون متنى). در اينجا تنها به برخى از اين دلايل اشاره مى رود.

دلايل درون متنى

1. ذكر كتاب منارات السائرين در بحرالحقايق

در تمام نسخه هاى كهن بحرالحقايق كه سوره زمر را نيز دربر دارند، همچون نسخه آستان قدس (برگه 137 /الف) و نسخه نظام نيشابورى (برگه 283 /الف) در تأويل اين آيه از قرآن مجيد كه: «اللّه نَزَّل أحسن الحديث»(زمر، ۳۹/۲۲) ، شرحى نيز درباره رجوع روح به حضرت ربوبى آمده، چنين مى خوانيم.
يشير اللّه تعالى الى رجوع الروح الى حضرة ربّه على طريق جاء منها و لهذا قال النبى صلى الله عليه و آله:«الصلاة معراج المؤمن». وليس هاهنا مقام شرح رجوع الروح الى حضرة ربه بمعراج الصلاة وقدشرحنا حقيقة هذا فى كتابنا الموسوم بمنارات السائرين الى اللّه والطائرين باللّه. مَن أرادها فليطالع منه.
چنين تصريحى به كتاب منارات السائرين و ذكر نام كامل آن و تعبير «فى كتابنا» به

بايد تفسير نجم رازى تنها شامل سوره الذاريات تا پايان قرآن شود.
2. اينكه نجم الدين رازى خود تفسيرى مستقل آغاز كرده و تا سوره 52 (طور) رسانده و سپس آن را، تكميل كنندگانى ديگر همچون شيخ علاء الدوله سمنانى، به اتمام رسانده اند.
3. اينكه نجم الدين رازى تفسير خود را از سوره مائده يا نساء به بعد آغاز كرده و تا سوره الذاريات ادامه داده است.
4. اينكه تفسير عين الحياة با تفسير بحر الحقايق والمعانى يكى باشد.
5. اينكه تفسير بحر الحقايق والمعانى با تأويلات نجميه يكى باشد.
6. اينكه هر يك از تفاسير فوق، هويتى مستقل و مجزا داشته باشند.
در ميان محققان معاصر، فريتس ماير و پيروان او احتمال اول را پسنديده و با استناد به تحشيه نويسنده اى ناشناس بر نسخه شماره 153 از مجموعه داماد ابراهيم، ^۱ اين احتمال را تأييد كرده اند.
دكتر محمد حسين ذهبى براساس نسخه دارالكتاب المصريه و حاشيه اى كه در انتهاى بخش اول اين نسخه (پيش از آغاز متن شيخ علاء الدوله سمنانى) آمده، احتمال دوم را برگزيده و البته استدلال و قرينه اى براى اثبات اين مدّعا نياورده است.
مرحوم مجتبى مينوى نيز معتقد بوده اند كه تا پيش از امكان مقابله و معارضه همه نُسخ با يكديگر، بايد قائل به توقف بود و در باب مؤلف اين تفسير نمى توان به قطع اظهارنظر كرد.
هانرى كربن نيز احتمال سوم را مناسب تر يافته است و البته با احتياط، جايى را